Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο επικοινωνεί, πως σχετίζεται με τους άλλους και πως βιώνει τον κόσμο γύρω του. Η ΔΑΦ είναι μια διαταραχή που επηρεάζει 3 βασικούς τομείς της ανάπτυξης:
- τη λεκτική επικοινωνία
- την κοινωνική αλληλεπίδραση
- τη συμπεριφορά.
Ο όρος «φάσμα» αναφέρεται στο εύρος του τύπου της βαρύτητας των συμπτωμάτων και της λειτουργικότητας του κάθε ατόμου.
Αιτιολογία
Οι νευροαναπτυξιακές διαταραχές έχουν ως επί το πλείστον νευροβιολογική βάση και οφείλονται σε διαφορές στην νευροβιολογική ανάπτυξη του κεντρικού συστήματος. Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στην πρώιμη παιδική ηλικία. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδοθεί συγκεκριμένη αιτία για την ΔΑΦ. Η αιτιολογία θεωρείται πολυπαραγοντική, αποτέλεσμα δηλαδή πολλών διαφορετικών γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που επιδρούν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Στο παρόν στάδιο δεν έχουμε στη διάθεση μας βιολογικές διαδικασίες που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την διάγνωση του αυτισμού.
Επιδημιολογία
Ως προς τα επιδημιολογικά δεδομένα της ΔΑΦ, όπως αυτά καταγράφονται μέσα από διεθνείς έρευνες, η συχνότητα του αυτισμού κυμαίνεται μεταξύ 1-1.2% του πληθυσμού, ενώ η κατανομή στα φύλα φαίνεται ότι εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια, με αναλογία 4:1.
Διαγνωστικά Κριτήρια:
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM V) τα διαγνωστικά κριτήρια ταξινομούνται σε δύο ομάδες ως εξής:
- Επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση και
- Περιορισμένες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, ενδιαφέροντα ή δραστηριότητες.
Πιο αναλυτικά μπορεί να παρατηρηθούν τα ακόλουθα:
- Το παιδί να παρουσιάζει καθυστέρηση στην ανάπτυξη της λεκτικής επικοινωνίας καθώς και δυσκολίες στη γλωσσική κατανόηση. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να υπάρξει πλήρης απουσία λόγου. Συχνά περιορίζεται ηχολαλία και αναφορά του παιδιού στο 3ο πρόσωπο.
- Το παιδί να παρουσιάζει έλλειψη ενδιαφέροντος για το περιβάλλον του, καθώς και σημαντικού βαθμού απουσίας κοινωνικής αλληλεπίδρασηςόπως είναι η μη σταθερή ανταπόκριση στο όνομά του, η έλλειψη ποιοτικής βλεμματικής επαφής, η δυσκολία κατανόησης εξωλεκτικής επικοινωνίας όπως και η απουσία αυθόρμητης αναζήτησης άλλων με σκοπό την αλληλεπίδραση και το μοίρασμα των ενδιαφερόντων.
- Το παιχνίδι του παιδιού καταγράφεται στερεότυπο και επαναλαμβανόμενο, ενώ απουσιάζει σημαντικά η έλλειψη φαντασίας και μίμησης. Συχνά προσκολλάται σε διάφορα αντικείμενα. Το ρεπερτόριο των ενδιαφερόντων του είναι πολύ περιορισμένο και ιδιαίτερο για την ηλικία του.
- Η αλλαγή ρουτίνας δύναται να δημιουργήσει αναστάτωση και προβλήματα συμπεριφοράς. Είναι σύνηθες να επιμένουν σε συγκεκριμένες ιεροτελεστίες, ενώ η παρουσίαση επαναληπτικών κινήσεων είναι χαρακτηριστική. Δυσκολεύονται στην επεξεργασία των αισθητηριακών ερεθισμάτων του περιβάλλοντος.
- Τα συμπτώματα και η βαρύτητα ποικίλουν από άτομο σε άτομο, έτσι και ο ορισμός του φάσματος.
Αξιολόγηση και Θεραπευτικές Παρεμβάσεις
Η αξιολόγηση και η παρέμβαση είναι πολυεπίπεδη και πολυθεματική, με συμμετοχή εξειδικευμένης διεπαγγελματικής ομάδας. Η διάγνωση βασίζεται στη λήψη λεπτομερούς ιστορικού δίνοντας έμφαση στο αναπτυξιακό ιστορικό του παιδιού και στη συνέχεια ολοκληρώνεται με την κλινική παρατήρηση του παιδιού. Το εξατομικευμένο πρόγραμμα του κάθε παιδιού περιλαμβάνει λογοθεραπεία, εργοθεραπεία (ατομικά ή/ και σε ομάδα), καθώς και ψυχολογικές παρεμβάσεις όπως ψυχοεκπαίδευση γονέων, συμβουλευτική στο σχολικό πλαίσιο για ευαισθητοποίηση ως προς τις δυσκολίες του παιδιού κλπ. Σε κάποιες περιπτώσεις όπου υπάρχει συννοσηρότητα ή έντονη αισθητηριακή αποστεθαροποίηση, συνιστάται η χρήση φαρμακευτικής αγωγής για μικρό χρονικό διάστημα. . Έρευνες έχουν δείξει ότι η πρώιμη ανίχνευση και η έγκαιρη εξειδικευμένη θεραπευτική παρέμβαση δύνανται να βελτιώσουν σημαντικά την πρόγνωση της ΔΑΦ. Καθοριστικής σημασίας είναι η συμβουλευτική, η στήριξη και η συμμετοχή της οικογένειας στη θεραπευτική διαδικασία.
Το έργο του Κέντρου Νευροαναπτυξιακών Δυσκολιών
Το νεοσύστατο Κέντρο Νευροαναπτυξιακών Δυσκολιών (NDD) της Διεύθυνσης Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΔΥΨΥ) του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ) το οποίο δημιουργήθηκε από χρηματοδότηση του ΕΟΧ Νορβηγίας αποτελεί πρότυπο καλής πρακτικής όσο αφορά την έγκαιρη και έγκυρη αξιολόγηση με διάγνωση και ακολούθως τις θεραπευτικές παρεμβάσεις παιδιών που εμπίπτουν στο αυτιστικό φάσμα.
Η αξιολόγηση λαμβάνει μέρος από την διεπαγγελματική ομάδα του NDD η οποία απαρτίζεται από παιδοψυχίατρους, κλινική ψυχολόγο, εργοθεραπευτές, λογοθεραπεύτρια και νοσηλευτές ψυχικής υγείας. Στοχεύοντας σε μια ολιστική θεραπευτική αντιμετώπιση το παιδί και η οικογένεια του λαμβάνει ένα εξατομικευμένο πλάνο θεραπειών και στήριξης. Καθώς η πολυθεματική ομάδα βρίσκεται στον ίδιο χώρο η δυνατότητα συχνών συναντήσεων προς την συζήτηση και την επαναξιολόγηση του κάθε περιστατικού είναι εφικτή και αποτελεί σημαντικό τρόπο λειτουργίας του κέντρου.
Για πληροφορίες και ραντεβού με το Κέντρο Νευροαναπτυξιακών Δυσκολιών της ΔΥΨΥ του ΟΚΥπΥ μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Κέντρου ή να επικοινωνήσετε με το τηλέφωνο 22284730.
- Η Δρ. Λουΐζα Σαββίδου είναι Παιδοψυχίατρος, Συντονίστρια του Κέντρου και η Δρ. Παναγιώτα Μάμα–Αγαπίου, Παιδοψυχίατρος σχετικά με την Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος.
