πιο συχνή μορφή άνοιας, η νόσος Αλτσχάιμερ, είναι μια προοδευτική, περιοριστική για τη ζωή, νευροεκφυλιστική πάθηση, η οποία με την πάροδο του χρόνου βλάπτει και καταστρέφει τμήματα του νευρικού συστήματος, ιδίως του εγκεφάλου.
Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να προσβληθούν. Αποτελούν τα δύο τρίτα των ατόμων με Αλτσχάιμερ. Δεν έχει γίνει ακόμη κατανοητό γιατί οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου – αλλά φαίνεται ότι υπάρχει σύνδεση με την εμμηνόπαυση.
Η πιο πρόσφατη έρευνά μας εξέτασε αυτή τη σχέση και υποδηλώνει ότι η ενεργοποίηση μιας πρωτεΐνης του εγκεφάλου που ονομάζεται CYP46A1, χρησιμοποιώντας ένα φάρμακο κατά του HIV, θα μπορούσε να βοηθήσει στην προστασία των γυναικών από την ανάπτυξη της νόσου.
Οι γυναίκες μεταβαίνουν στην εμμηνόπαυση, συνήθως μεταξύ 45 και 55 ετών. Η εμμηνόπαυση προκαλείται από την απώλεια των οιστρογόνων, μιας ορμόνης απαραίτητης για τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου καθώς και των δεξιοτήτων μάθησης και μνήμης.
Η πρώιμη εμμηνόπαυση, με έναρξη πριν από τα 45 έτη, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για απώλεια μνήμης και για ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ αργότερα στη ζωή.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που βιώνουν πρώιμη εμμηνόπαυση και οι οποίες στη συνέχεια παθαίνουν νόσο Αλτσχάιμερ έχουν υψηλότερα επίπεδα μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται tau στον εγκέφαλό τους, η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου. Η tau είναι μια πρωτεΐνη που σταθεροποιεί τους νευρώνες – τα νευρικά κύτταρα που στέλνουν μηνύματα σε όλο το σώμα σας για να σας επιτρέπουν να κάνετε τα πάντα, από την αναπνοή μέχρι την ομιλία, το φαγητό, το περπάτημα και τη σκέψη. Στα άτομα με Αλτσχάιμερ, η tau σχηματίζει τοξικά συμπλέγματα, τα οποία συμβάλλουν στην επιδείνωση των εγκεφαλικών λειτουργιών και στην απώλεια μνήμης.
Ενεργοποίηση της εγκεφαλικής πρωτεΐνης CYP46A1
Η μελέτη μας δείχνει ότι η ενεργοποίηση μιας πρωτεΐνης του εγκεφάλου που ονομάζεται CYP46A1 θα μπορούσε να προστατεύσει τις γυναίκες από την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ.
Η κύρια λειτουργία αυτής της πρωτεΐνης στον εγκέφαλο είναι να απαλλαγεί από την περίσσεια χοληστερόλης μετατρέποντάς την σε ένα προϊόν χοληστερόλης που ονομάζεται 24S-υδροξυχοληστερόλη (24SOH). Όταν τα επίπεδα της CYP46A1 αυξάνονται στους εγκεφάλους των ποντικών, αυξάνοντας επίσης την παραγωγή της 24SOH, τα θηλυκά παρουσιάζουν υγιέστερους νευρώνες και υψηλότερη δραστηριότητα οιστρογόνων στον ιππόκαμπο – την περιοχή του εγκεφάλου που είναι απαραίτητη για τη μνήμη.
Τα θηλυκά ποντίκια με υψηλά επίπεδα CYP46A1 παρουσίασαν αυξημένες ικανότητες μνήμης. Ακριβώς όπως και οι άνθρωποι, όταν τα ποντίκια γερνούν, η μνήμη τους επιδεινώνεται σε σύγκριση με τα νεαρά ποντίκια, και το ίδιο ισχύει και για τα ποντίκια με εμμηνόπαυση σε σύγκριση με τα ποντίκια χωρίς εμμηνόπαυση. Η ενεργοποίηση του CYP46A1 εξουδετέρωσε την απώλεια μνήμης τόσο κατά τη γήρανση όσο και κατά την εμμηνόπαυση – αλλά μόνο στα θηλυκά ποντίκια.
Στα αρσενικά ποντίκια, η ενεργοποίηση του CYP46A1 οδήγησε αντίθετα σε επιδείνωση της μνήμης και σε συσσώρευση της αρσενικής ορμόνης δι-υδρο-τεστοστερόνης στον εγκέφαλό τους.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα πώς η πρωτεΐνη CYP46A1 θα μπορούσε να έχει διαφορετικές επιδράσεις σε αρσενικά και θηλυκά ποντίκια, αναπτύξαμε νευρώνες σε καλλιέργεια (σε πλαστικές πλάκες στο εργαστήριο) και τους επεξεργαστήκαμε με το προϊόν CYP46A1, 24SOH.
Σε αυτούς τους νευρώνες, το 24SOH αύξησε τη δραστηριότητα των ορμονών, ιδίως των οιστρογόνων. Διαπιστώσαμε ότι η αύξηση της δραστηριότητας των οιστρογόνων αναπτύσσει υγιέστερους και καλύτερα λειτουργικούς νευρώνες, εξηγώντας τις προστατευτικές επιδράσεις της ορμόνης στα θηλυκά ποντίκια. Ωστόσο, τα αρσενικά ποντίκια δεν ωφελήθηκαν με τον ίδιο τρόπο, επειδή τα υψηλά επίπεδα διυδροτεστοστερόνης μπλόκαραν τις θετικές επιδράσεις των οιστρογόνων.
Τα αποτελέσματα από τα ποντίκια υποστηρίχθηκαν με μελέτες σε άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ. Στην ανθρώπινη μελέτη, η 24SOH μετρήθηκε στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (το υγρό γύρω από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό) ασθενών από το νοσοκομείο Karolinska της Σουηδίας. Τα υψηλότερα επίπεδα 24SOH αντιστοιχούσαν σε χαμηλότερα επίπεδα παθολογικών δεικτών της νόσου Αλτσχάιμερ, όπως το tau – αλλά μόνο στις γυναίκες.
Αυτό υποδηλώνει ότι η πιθανή προστατευτική επίδραση των υψηλών επιπέδων του CYP46A1 και του 24SOH στη νόσο του Alzheimer αφορά αποκλειστικά τις γυναίκες.
Φάρμακο κατά του HIV χρήσιμο για τη νόσο του Alzheimer
Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι το CYP46A1 μπορεί να ενεργοποιηθεί από χαμηλές δόσεις του εμπορικού φαρμάκου κατά του HIV Efavirenz. Η εφαβιρένζη έχει προταθεί ως θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάιμερ, επειδή εργαστηριακές μελέτες έδειξαν ευεργετικά αποτελέσματα κατά της ταυ και των αμυλοειδών πλακών (όπου πρωτεΐνες συσσωρεύονται και διαταράσσουν τη λειτουργία των κυττάρων), οι οποίες είναι γνωστό ότι συσσωρεύονται στους εγκεφάλους των ατόμων με Αλτσχάιμερ.
Όμως τα αποτελέσματα της μελέτης μας υποδηλώνουν διαφορετικές επιδράσεις της ενεργοποίησης του CYP46A1 σε άνδρες και γυναίκες – με ευεργετικά αποτελέσματα σε περίοπτη θέση στις γυναίκες.
Οι ενεργοποιητές του CYP46A1, όπως το Efavirenz, μπορεί να προσφέρουν μια νέα θεραπευτική προσέγγιση για την προώθηση της προστασίας του εγκεφάλου που διαμεσολαβείται από τα οιστρογόνα σε γυναίκες που διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Alzheimer – γυναίκες με πρώιμη εμμηνόπαυση, για παράδειγμα.
Η προσέγγιση αυτή διαφέρει από τις θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης (HRT), οι οποίες έχουν αποδώσει μέχρι στιγμής ποικίλα αποτελέσματα. Η χρήση HRT φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ στις γυναίκες – αλλά μόνο αν χορηγείται κατά την εμφάνιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. Δεν φαίνεται να υπάρχει προστατευτικό αποτέλεσμα εάν χορηγηθεί μετά την εμμηνόπαυση – και η HRT είναι αμφιλεγόμενη αφού συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου.
Οι νέες δυνατότητες αύξησης της δραστηριότητας των οιστρογόνων στους εγκεφάλους των γυναικών, λοιπόν, είναι ευπρόσδεκτες – και έχουν τη δυνατότητα να αποτελέσουν προληπτική θεραπεία κατά των καταστροφικών νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως η νόσος του Alzheimer.
Πηγή: theconversation.com
