Οι κρίσεις πανικού είναι συχνές σε άτομα με διαταραχή πανικού, αλλά οποιοσδήποτε μπορεί να βιώσει μία κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Τι είναι η κρίση άγχους;
Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, 5η έκδοση, αναθεώρηση κειμένου (DSM-5-TR) δεν περιλαμβάνει τις κρίσεις άγχους ως αυτόνομη διάγνωση. Αντ’ αυτού, το εγχειρίδιο αναφοράς απαριθμεί τις αγχώδεις διαταραχές.
Αυτό περιλαμβάνει τις ακόλουθες καταστάσεις:
- γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
- διαταραχή πανικού
- διαταραχή άγχους διαχωρισμού
- αγοραφοβία χωρίς ιστορικό διαταραχής πανικού
- κοινωνική αγχώδης διαταραχή
- ειδική φοβία
Το άγχος είναι μια εμπειρία που συνήθως σχετίζεται με την πρόβλεψη ή τον χειρισμό μιας αγχωτικής κατάστασης, εμπειρίας ή γεγονότος. Μπορεί να εμφανιστεί σταδιακά ή ξαφνικά.
Τα συμπτώματα του άγχους περιλαμβάνουν:
- ανησυχία
- άγχος
- φόβος
Όταν αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται ξαφνικά και έντονα, ένα άτομο μπορεί να τα αναφέρει ως κρίση άγχους, ενώ μπορεί να περιγράφει μια κρίση πανικού αντ’ αυτού ή ένα επεισόδιο έντονου άγχους.
Τι είναι η κρίση πανικού;
Οι κρίσεις πανικού εκδηλώνονται ξαφνικά και περιλαμβάνουν έντονο και συχνά συντριπτικό φόβο. Συνοδεύονται από πολύ προκλητικά σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, δύσπνοια ή ναυτία.
Το DSM-5-TR αναγνωρίζει τις κρίσεις πανικού και τις κατηγοριοποιεί ως απροσδόκητες ή αναμενόμενες.
Οι απροσδόκητες κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν χωρίς προφανή αιτία. Οι αναμενόμενες κρίσεις πανικού προκαλούνται από εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες, όπως οι φοβίες.
Οι κρίσεις πανικού μπορεί να συμβούν σε οποιονδήποτε, αλλά το να έχετε περισσότερες από μία μπορεί να είναι ένδειξη διαταραχής πανικού, μιας κατάστασης ψυχικής υγείας που χαρακτηρίζεται από ξαφνικές και επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού.
Συμπτώματα της κρίσης
Επειδή οι κρίσεις άγχους δεν αποτελούν επίσημη κατάσταση ή εμπειρία, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια ή συμπτώματα γι’ αυτήν.
Μια κρίση πανικού μπορεί να προκαλέσει σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα, όπως:
- ανησυχία και ανησυχία
- έντονη αγωνία
- φόβος του θανάτου ή της απώλειας του ελέγχου
- αίσθημα απομάκρυνσης από τον κόσμο (αποπραγματοποίηση) ή τον εαυτό μας (αποπροσωποποίηση)
- αίσθημα παλμών της καρδιάς ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
- πόνος στο στήθος
- δύσπνοια
- σφίξιμο στο λαιμό ή αίσθημα πνιγμού
- ξηροστομία
- εφίδρωση
- ρίγη ή εξάψεις
- Τρέμουλο ή τρέμουλο
- μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα (παραισθησία)
- ναυτία, κοιλιακό άλγος ή στομαχικές διαταραχές
- πονοκέφαλος
- αίσθημα λιποθυμίας ή ζάλης
Μπορεί να είναι δύσκολο να καταλάβετε πότε παθαίνετε κρίση πανικού. Έχετε κατά νου τα ακόλουθα:
- Την αιτία: Το άγχος συνήθως σχετίζεται με κάτι που θεωρείται αγχωτικό ή απειλητικό. Οι κρίσεις πανικού δεν προκαλούνται πάντα από παράγοντες άγχους. Τις περισσότερες φορές εμφανίζονται από το πουθενά.
- Το επίπεδο κινδύνου: Ενώ το άγχος μπορεί να είναι ήπιο, μέτριο ή σοβαρό, οι κρίσεις πανικού είναι έντονες εμπειρίες. Για παράδειγμα, μπορεί να μην μπορείτε να κινηθείτε ή να αντιδράσετε όταν έχετε κρίση πανικού.
- Η αντίδραση «πάλεψε ή πέταξε» (fight or flight): Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, αναλαμβάνει η αυτόνομη αντίδραση μάχης ή φυγής του σώματος. Τα σωματικά συμπτώματα είναι συχνά πιο έντονα από ό,τι όταν αισθάνεστε γενικά άγχος.
- Ταχύτητα εμφάνισης: Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται συνήθως απότομα και μπορεί να διαρκέσουν λίγα λεπτά ή ώρες.
- Αποτελέσματα: Οι κρίσεις πανικού μπορεί να προκαλέσουν έντονες ανησυχίες ή φόβους που σχετίζονται με το ενδεχόμενο να πάθετε άλλη κρίση. Αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο στη συμπεριφορά σας, οδηγώντας σας να αποφεύγετε μέρη ή καταστάσεις όπου πιστεύετε ότι μπορεί να κινδυνεύετε από κρίση πανικού.
Αιτίες της κρίσης
Ο καθένας είναι διαφορετικός και μπορεί να αισθάνεται άγχος για διάφορες καταστάσεις. Μπορεί να αισθάνεστε άγχος για ένα πρώτο ραντεβού, μια συνέντευξη για δουλειά ή να βρείτε λύσεις σε ένα απροσδόκητο προσωπικό πρόβλημα. Αυτό το άγχος μπορεί να είναι από ήπιο έως σοβαρό, ανάλογα με τους συναισθηματικούς σας πόρους και την υποστήριξή σας.
Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν για αναμενόμενους ή απροσδόκητους λόγους.
Οι απροσδόκητες κρίσεις πανικού δεν έχουν σαφή εξωτερικά εναύσματα. Για παράδειγμα, μπορεί να παίρνετε έναν υπνάκο και να ξυπνάτε με μια κρίση πανικού.
Οι αναμενόμενες κρίσεις πανικού συμβαίνουν όταν έρχεστε αντιμέτωποι με έναν γνωστό εκλυτικό παράγοντα. Για παράδειγμα, αν φοβάστε τις πτήσεις, μπορεί να πάθετε κρίση πανικού πριν επιβιβαστείτε στην πτήση σας.
Άλλες πηγές και αιτίες ήπιου έως σοβαρού άγχους, συμπεριλαμβανομένων των κρίσεων πανικού, μπορεί να περιλαμβάνουν:
- μια αγχωτική δουλειά
- οδήγηση
- κοινωνικές καταστάσεις
- φοβίες όπως η αγοραφοβία (φόβος του συνωστισμού ή των ανοιχτών χώρων), η κλειστοφοβία (φόβος των μικρών χώρων) και η ακροφοβία (φόβος των υψών)
- υπενθυμίσεις ή αναμνήσεις τραυματικών εμπειριών
- χρόνιες ασθένειες όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτης, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή άσθμα
- χρόνιος πόνος
- στέρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών
- καφεΐνη
- φάρμακα και συμπληρώματα
- προβλήματα θυρεοειδούς
Παράγοντες κινδύνου της κρίσης
Το άγχος, γενικά, μπορεί να είναι πιο πιθανό όταν έχετε μερικούς παράγοντες κινδύνου, όπως:
- βιώνετε τραύμα ή γίνεστε μάρτυρες τραυματικών γεγονότων, είτε ως παιδί είτε ως ενήλικας
- βιώνοντας ένα στρεσογόνο γεγονός στη ζωή σας, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή ένα διαζύγιο
- βιώνετε συνεχές άγχος και ανησυχίες, όπως επαγγελματικές ευθύνες, συγκρούσεις στην οικογένειά σας ή οικονομικά προβλήματα
- να ζείτε με μια χρόνια κατάσταση υγείας ή μια απειλητική για τη ζωή σας ασθένεια
έχετε αγχώδη προσωπικότητα - να έχετε κάποια άλλη κατάσταση ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη
- να έχετε στενά μέλη της οικογένειάς σας που έχουν επίσης διαταραχές άγχους ή πανικού
- να κάνετε χρήση παράνομων ναρκωτικών ή να καταναλώνετε αλκοόλ
Τα άτομα που ζουν με αγχώδη διαταραχή διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν κρίσεις πανικού. Ωστόσο, το να έχετε άγχος δεν σημαίνει ότι θα πάθετε κρίση πανικού.
Διάγνωση της κρίσης
Επειδή δεν πρόκειται για επίσημη κατάσταση, οι επαγγελματίες υγείας δεν θα διαγνώσουν τις κρίσεις άγχους. Αντίθετα, αν έχετε επίμονο άγχος ή κρίσεις πανικού, μπορεί να διαγνώσουν μια αγχώδη διαταραχή.
Ο γιατρός θα σας ρωτήσει για τα συμπτώματά σας και θα κάνει εξετάσεις για να αποκλείσει άλλες καταστάσεις υγείας με παρόμοια συμπτώματα, όπως καρδιακές παθήσεις ή προβλήματα θυρεοειδούς.
Για να κάνει διάγνωση, ο γιατρός μπορεί:
- να πραγματοποιήσει φυσική εξέταση
- να παραγγείλει εξετάσεις αίματος
- να παραγγείλει μια καρδιακή εξέταση, όπως ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ ή ΗΚΓ)
- να συστήσει ψυχολογική αξιολόγηση ή ερωτηματολόγιο
Μάθετε περισσότερα σχετικά με το πώς να ξεχωρίζετε την καρδιακή προσβολή από την κρίση πανικού.
Θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή
Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορεί να συνταγογραφήσουν διαφορετικές στρατηγικές, όπως ψυχοθεραπεία, προσαρμογές στον τρόπο ζωής και φάρμακα, για τη διαχείριση των αγχωδών διαταραχών.
Συμβουλευτική υπηρεσία και ψυχοθεραπεία
Οι ομιλητικές θεραπείες για το άγχος και τις κρίσεις πανικού μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής, συχνά σε συνδυασμό:
- Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Αυτός ο τύπος θεραπείας μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε τα πράγματα που σας ανησυχούν με νέο τρόπο. Ο σύμβουλος μπορεί να σας βοηθήσει να αναπτύξετε στρατηγικές για τη διαχείριση των εκλυτικών παραγόντων όταν προκύπτουν.
- Γνωστική θεραπεία: Αυτή μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε, να αναπλαισιώσετε και να εξουδετερώσετε τις υποκείμενες μη χρήσιμες σκέψεις που τείνουν να συνοδεύουν την αγχώδη διαταραχή.
- Θεραπεία έκθεσης: Αυτή η μορφή θεραπείας περιλαμβάνει ελεγχόμενη έκθεση σε καταστάσεις που προκαλούν φόβο και άγχος, η οποία μπορεί να σας βοηθήσει να μάθετε να αντιμετωπίζετε αυτούς τους φόβους με έναν νέο τρόπο.
- Τεχνικές χαλάρωσης: Αυτές περιλαμβάνουν ασκήσεις αναπνοής, καθοδηγούμενες εικόνες, προοδευτική χαλάρωση, βιοανάδραση και αυτογενή εκπαίδευση. Ένας γιατρός μπορεί να σας εξηγήσει αυτές τις τεχνικές.
Ο γιατρός μπορεί επίσης να σας προτείνει να παρακολουθείτε ατομικές συνεδρίες, ομαδικές συνεδρίες ή ένα συνδυασμό των δύο.
Φαρμακευτική αγωγή
Παραδείγματα φαρμάκων που μπορεί να συνταγογραφήσει ένας γιατρός για τα συμπτώματα άγχους είναι:
Αντικαταθλιπτικά: Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν τους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) και τους αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRI).
Β-αποκλειστές (Beta-blockers): Αυτά τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση ορισμένων σωματικών συμπτωμάτων, όπως ο γρήγορος καρδιακός ρυθμός.
Φάρμακα κατά του άγχους: Αυτή η ομάδα φαρμάκων περιλαμβάνει τις βενζοδιαζεπίνες, ένα ηρεμιστικό φάρμακο που μπορεί να καταστείλει γρήγορα τα συμπτώματα.
Όλα αυτά τα φάρμακα μπορεί να έχουν παρενέργειες. Τα SSRI και SNRI συνταγογραφούνται συνήθως για μακροχρόνια χρήση και συνήθως μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να νιώσετε τα αποτελέσματα αυτών των φαρμάκων.
Οι βενζοδιαζεπίνες συνταγογραφούνται συνήθως μόνο για βραχυπρόθεσμη χρήση, καθώς υπάρχει υψηλός κίνδυνος εξάρτησης.
Συχνά, ο γιατρός συνιστά συνδυασμό θεραπειών. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να τροποποιήσει το θεραπευτικό σας πλάνο με την πάροδο του χρόνου.
Σπιτικές θεραπείες για την κρίση
Εάν έχετε άγχος ή αναμένετε μια κρίση πανικού, σκεφτείτε τα εξής:
- Πάρτε αργές και βαθιές αναπνοές: Όταν αισθάνεστε την αναπνοή σας να επιταχύνεται, εστιάστε την προσοχή σας σε κάθε εισπνοή και εκπνοή. Νιώστε το στομάχι σας να γεμίζει με αέρα καθώς εισπνέετε. Μετρήστε αντίστροφα από το τέσσερα καθώς εκπνέετε. Επαναλάβετε μέχρι να επιβραδυνθεί η αναπνοή σας.
- Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε αυτό που βιώνετε: Αν έχετε ήδη βιώσει μια κρίση άγχους ή πανικού, γνωρίζετε ότι μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι τα συμπτώματα θα περάσουν.
- Εξασκηθείτε στην ενσυνειδητότητα: Οι παρεμβάσεις που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για τη θεραπεία των διαταραχών άγχους και πανικού. Η ενσυνειδητότητα είναι μια τεχνική που μπορεί να σας βοηθήσει να προσγειώσετε τις σκέψεις σας στο παρόν. Μπορείτε να εξασκηθείτε στην ενσυνειδητότητα παρατηρώντας ενεργά τις σκέψεις και τις αισθήσεις χωρίς να αντιδράτε σε αυτές.
- Χρησιμοποιήστε τεχνικές χαλάρωσης: Οι τεχνικές χαλάρωσης περιλαμβάνουν την καθοδηγούμενη απεικόνιση, την αρωματοθεραπεία και τη μυϊκή χαλάρωση. Αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα άγχους ή κρίσης πανικού, δοκιμάστε να κάνετε πράγματα που σας χαλαρώνουν. Κλείστε τα μάτια σας, κάντε ένα μπάνιο ή χρησιμοποιήστε λεβάντα, η οποία έχει χαλαρωτικά αποτελέσματα.
Αλλαγές στον τρόπο ζωής
Οι παρακάτω αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να σας βοηθήσουν να προλάβετε τις κρίσεις άγχους και πανικού, καθώς και να μειώσετε τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων όταν εκδηλωθεί μια κρίση:
- μείωση και διαχείριση των πηγών άγχους στη ζωή σας
- εκμάθηση του πώς να εντοπίζετε και να σταματάτε τις αρνητικές σκέψεις
- τακτική σωματική δραστηριότητα, όπως άσκηση
- άσκηση διαλογισμού ή γιόγκα
- να τρώτε μια θρεπτική και ισορροπημένη διατροφή
- να συμμετέχετε σε μια ομάδα υποστήριξης για άτομα με άγχος ή κρίσεις πανικού
- αποφυγή ή περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ και καφεΐνης
Ο όρος «κρίσεις άγχους» μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναφερθεί σε επεισόδια αυξημένου άγχους, αλλά δεν αντιστοιχεί σε επίσημο σύμπτωμα ή κατάσταση ψυχικής υγείας.
Οι κρίσεις πανικού είναι αναγνωρισμένα επεισόδια έντονου άγχους με σοβαρά σωματικά και ψυχικά συμπτώματα. Είναι προσωρινές και μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά με ή χωρίς σαφές έναυσμα.
Εάν έχετε κρίσεις πανικού ή έντονο άγχος που δεν υποχωρεί μετά από λίγες ημέρες, σκεφτείτε να απευθυνθείτε σε έναν επαγγελματία υγείας.
Πηγή: healthline.com
