Έντονο προβληματισμό έχει προκαλέσει στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα η νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού που πρωτοεμφανίστηκε στην Μποτσουάνα, ονομάστηκε «Όμικρον» και έχει προκαλέσει παγκόσμιο συναγερμό.
Η επιστημονική κοινότητα παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την εξάπλωση της πανδημίας. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από τους πολίτες, καθώς φαίνεται ότι αυτή η νέα μετάλλαξη είναι πιο μεταδοτική από τη «Δέλτα», αν και τα μέχρι στιγμής δεδομένα δείχνουν ότι προκαλεί ήπια συμπτώματα.
Έτσι, η μία χώρα μετά την άλλη ανακοινώνει ταξιδιωτικούς περιορισμούς προκειμένου να περιοριστεί η διασπορά της μετάλλαξης της «Όμικρον», καθώς κρούσματά της έχουν ήδη καταγραφεί και στην Ευρώπη.
Ερωτηματικό, ωστόσο παραμένει το κάτα πόσον η νέα μετάλλαξη μπορεί να αντιμετωπιστεί άμεσα από τα εμβόλια που υπάρχουν κατά του κορονοϊού. Οι φαρμακευτικές εταιρείες που έχουν αναπτύξει τα εμβόλια κατά της COVID-19 (Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZenac) αναμένουν μια πιο σαφή εικόνα τις επόμενες 10 ημέρες, ενώ δηλώνουν έτοιμες να προσαρμόσουν γρήγορα τα σκευάσματά τους στη νέα μετάλλαξη.
Τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα
Αν και μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποδηλώνουν ότι η λοίμωξη με το νέο στέλεχος οδηγεί σε πιο σοβαρή συμπτωματολογία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ονόμασε το νέο στέλεχος Β.1.1.529 «Όμικρον» και το χαρακτήρισε «στέλεχος ανησυχίας», με το νέο στέλεχος Β.1.1.529 να εμφανίζει ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό προφίλ 32 μεταλλάξεων στα γονίδια της πρωτεΐνης – ακίδας S που χρησιμοποιεί ο ιός προκειμένου να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Ο αριθμός και το είδος των μεταλλαγών προκαλούν προβληματισμό στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Μάλιστα, ο ιολόγος Τομ Πίκοκ από το Imperial College London σημειώνει ότι είναι το πρώτο στέλεχος του SARS-CoV-2 με δύο μεταλλαγές που κωδικοποιούν για τη θέση διάσπασης της φουρίνης στην πρωτεΐνη S, τις P681H και N679K. Αυτές οι μεταλλαγές, μαζί με τη H655Υ, σχετίζονται με βελτιωμένη ικανότητα του ιού να εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα και αυξημένο δυναμικό μετάδοσης, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η μετάλλαξη P681H ανιχνεύεται και στο στέλεχος Δέλτα.
Επιπλέον, η διαγραφή nsp6 (Δ105-107) μπορεί να σχετίζεται με διαφυγή της φυσικής ανοσίας του ανθρώπου, καθώς οδηγεί σε ανταγωνισμό της δράσης των ιντερφερονών που έχουν αντι-ιική δράση, και επιπλέον μπορεί να σχετίζεται και με αυξημένη μεταδοτικότητα. Η συγκεκριμένη μετάλλαξη έχει ανιχνευτεί επίσης και στα στελέχη Άλφα, Βήτα, Γάμμα και Λάμδα.
Πέρα από τις μεταλλαγές που αφορούν την πρωτεΐνη S, υπάρχουν και άλλες ανησυχητικές μεταλλαγές στο στέλεχος Όμικρον όπως οι R203K και G204R που αφορούν το νουκλεοκαψίδιο, που σχετίζονται με αυξημένη λοιμογονικότητα και έχουν επίσης ανιχνευτεί στα στελέχη Άλφα, Γάμμα και Λάμδα.
Οι μεταλλάξεις που ανιχνεύτηκαν στο νέο στέλεχος Όμικρον μπορεί επίσης να αυξάνουν τον κίνδυνο επαναλοίμωξης, διαφυγής της προστασίας που προσφέρει ο εμβολιασμός καθώς και μειωμένης αποτελεσματικότητας των θεραπειών με μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2. Ωστόσο, περαιτέρω έρευνα είναι αναγκαία για να καθοριστεί το ακριβές επίπεδο κινδύνου.
Ανησυχητικά τα επιδημιολογικά στοιχεία
Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα επιδημιολογικά στοιχεία από τα δεδομένα αλληλούχισης του γονιδιώματος του SARS-CoV-2 στα κρούσματα της Νότιας Αφρικής, όπου φαίνεται ότι το νέο στέλεχος Β.1.1.529 επικρατεί του στελέχους Δέλτα. Πρόσφατες συρροές κρουσμάτων COVID-19 σε περιοχές της Νότιας Αφρικής αποδίδονται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στο νέο στέλεχος Όμικρον. Λαμβάνοντας όλα τα ανωτέρω υπόψη, επιδημιολογικά μοντέλα εκτίμησης κινδύνου προβλέπουν ότι το στέλεχος Όμικρον έχει σαφές πλεονέκτημα ταχείας επικράτησης έναντι του στελέχους Δέλτα.
Όσον αφορά στη διάγνωση του νέου στελέχους Όμικρον, είναι δυνατή η ταχεία ανίχνευση με την υπάρχουσα τεχνολογία αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) και το S-gene dropout test πριν ακολουθήσει η επιβεβαίωση με την αλληλούχιση του γονιδιώματος του ιού που απαιτεί περισσότερο χρόνο. Πρώιμα δεδομένα με βάση τις δοκιμασίες PCR S-gene dropout σε δείγματα από νέα κρούσματα COVID-19 σε διαφορετικές επαρχίες της Νότιας Αφρικής υποδηλώνουν ότι το νέο στέλεχος Όμικρον πιθανότατα έχει ήδη διασπαρεί σε ολόκληρη τη χώρα.
Τόσο η Ευρώπη όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλλει ταξιδιωτικούς περιορισμούς σε χώρες της Αφρικής όπου έχει καταγραφεί συρροή κρουσμάτων με το νέο στέλεχος Όμικρον. 600 ταξιδιώτες που επέστρεψαν στην Ολλανδία από τη Νότια Αφρική βρίσκονται σε καραντίνα και εξετάζονται για πιθανή ανίχνευση του νέου στελέχους καθώς τουλάχιστον 61 από αυτούς έχουν επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19.
Οι εταιρείες Pfizer, Moderna και Novavax έχουν ήδη ανακοινώσει ότι εργάζονται ταχύτατα ώστε να εξακριβώσουν αφενός την αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους έναντι στο νέο στέλεχος Όμικρον και αφετέρου να τα προσαρμόσουν κατάλληλα ώστε να προσφέρουν ισχυρή προστασία έναντι του νέου στελέχους.
Συμπερασματικά, το νέο στέλεχος Όμικρον του SARS-CoV-2 εγείρει σοβαρές ανησυχίες ως προς το δυναμικό μετάδοσης, επαναλοίμωξης καθώς και διαφυγής της προστασίας που προσφέρουν τα εμβόλια. Σαφή δεδομένα σε σχέση με τα ανωτέρω θα είναι διαθέσιμα εντός των επομένων τεσσάρων εβδομάδων. Σε αυτό το πλαίσιο, κρίνεται ακόμα πιο αναγκαίος ο εμβολιασμός με την τρίτη αναμνηστική δόση για την επίτευξη της μέγιστης προστασίας από τη σοβαρή νόσο COVID-19, καθώς και η συνεχής επαγρύπνηση για τον έγκαιρο εντοπισμό και απομόνωση των κρουσμάτων προκειμένου να ανακοπεί η αλυσίδα μετάδοσης. Επιπλέον, η αύξηση των εμβολιασμών στις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα των ανεπτυγμένων κρατών και των διεθνών οργανισμών. Η πλειοψηφία των Ειδικών σημειώνει ότι ακόμα και στην πιθανότητα επιβεβαίωσης των πλέον δυσμενών σεναρίων, δεν θα επιστρέψουμε στην αρχική κατάσταση της πανδημίας.
Με ήπια συμπτώματα οι ασθενείς
με «Όμικρον» στη Νότια Αφρική
Νοτιοαφρικανή γιατρός, η οποία έχει αναλάβει τη θεραπεία περίπου 30 ασθενών που φέρουν τη νέα μετάλλαξη «Όμικρον» του κορονοϊού, λέει ότι, μέχρι στιγμής, έχει παρατηρήσει ανάρρωση των ασθενών χωρίς να χρειαστεί νοσηλεία.
Έπειτα από καμιά δεκαριά ημέρες, η Ανζελίκ Κέτζι, η οποία είναι επίσης πρόεδρος της Νοτιοαφρικανικής Ιατρικής Ένωσης, παρέλαβε αυτούς τους ασθενείς με θετικό τεστ στον κορονοϊό, αλλά με ασυνήθιστα συμπτώματα.
“Αυτό που τους έφερε στο γραφείο μου” στην Πρετόρια “είναι η αίσθηση υπερκόπωσης”, λέει η ίδια στο γαλλικό ειδησεογραφικό πρακτορείο AFP. Η πλειονότητα αυτών ήταν άνδρες κάτω των 40 ετών. Λίγο λιγότεροι από τους μισούς ήταν εμβολιασμένοι. Εκτός από την υπερκόπωση, υπέφεραν από μυαλγίες, είχαν ξερόβηχα ή “φαγούρα στον λαιμό”, λέει η ίδια. Μόνο λίγοι είχαν χαμηλό πυρετό.
Η δρ. Κέτζι ενημέρωσε τις υγειονομικές αρχές στις 18 Νοεμβρίου για “μία κλινική εικόνα που δεν παραπέμπει στην παραλλαγή Δέλτα”, δηλαδή την κυρίαρχη παραλλαγή στη Νότια Αφρική.
Η ίδια αναφέρει ότι γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για την παραλλαγή αυτή, την οποία ο ΠΟΥ χαρακτήρισε “ανησυχητική”.
“Δεν λέω ότι δεν θα είναι μια σοβαρή νόσος”, αλλά “προς το παρόν, ακόμη και οι ασθενείς που είδαμε και δεν ήταν εμβολιασμένοι είχαν ήπια συμπτώματα”, επισημαίνει.
“Είμαι πεπεισμένη ότι πολύς κόσμος στην Ευρώπη έχει μολυνθεί με αυτή την παραλλαγή, αλλά η συγκεκριμένη (παραλλαγή) εντοπίστηκε μόλις πρόσφατα γιατί δεν παρουσίαζε τα συμπτώματα της Δέλτα”.
Ήδη, πολλές χώρες έχουν καταγράψει κρούσματα της Όμικρον, όπως το Βέλγιο, η Γερμανία, η Τσεχία, η Βρετανία, η Ολλανδία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Δανία, όπως και η Αυστραλία.
Σημειώνεται ότι περίπου τα τρία τέταρτα των κρουσμάτων κορονοϊού που καταγράφηκαν πρόσφατα στη Νότια Αφρική φέρουν την παραλλαγή Όμικρον.
Εντούτοις, ο αριθμός αυτός παραμένει χαμηλός καθώς τις τελευταίες ημέρες έχουν καταγραφεί στη χώρα περίπου 3.000 νέα κρούσματα.
Πώς θα αντιμετωπίσουν την «Όμικρον»
Pfizer, Moderna και AstraZeneca
«Αναμένουμε το αργότερο σε δύο εβδομάδες τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών που θα επιτρέψουν να προσδιοριστεί αν η νέα παραλλαγή που εντοπίστηκε στη Νότια Αφρική είναι ικανή να διαφεύγει την προστασία που παρέχουν τα εμβόλια, δήλωσε εκπρόσωπος της γερμανικής BioNTech, που ως γνωστόν, μαζί με την αμερικανική φαρμακοβιομηχανία Pfizer έχουν αναπτύξει το εμβόλιο κατά του κορονοϊού.
«Ξεκινήσαμε αμέσως έρευνες για την παραλλαγή B.1.1.529″ που “διαφέρει σαφώς από τις ήδη γνωστές παραλλαγές γιατί παρουσιάζει επιπλέον μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη ακίδα». χαρακτηριστική του ιού SARS-CoV-2, εξήγησε η εκπρόσωπος στο AFP. “Η Pfizer και η BioNTech είναι έτοιμες εδώ και αρκετούς μήνες να προσαρμόσουν το εμβόλιό τους σε λιγότερο από έξι εβδομάδες και να παραδώσουν τις πρώτες δόσεις σε 100 ημέρες”, αν μια παραλλαγή αποδειχθεί ανθεκτική.
Η αμερικανική φαρμακευτική εταιρεία Moderna ανακοίνωσε ότι προτίθεται να αναπτύξει μια αναμνηστική δόση του εμβολίου της για την Covid-19 που θα στοχεύει συγκεκριμένα τη νέα μετάλλαξη «Όμικρον» του κορονοϊού και χαρακτηρίζεται «ανησυχητική» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Η Moderna «θα αναπτύξει γρήγορα ένα υποψήφιο εμβόλιο για μια αναμνηστική δόση συγκεκριμένα για την παραλλαγή Όμικρον», ανέφερε η αμερικανική φαρμακοβιομηχανία στην ανακοίνωσή της.
«Η αναμνηστική δόση ενός εγκεκριμένου εμβολίου συνιστά τη μόνη επί του παρόντος διαθέσιμη στρατηγική για την ενίσχυση της φθίνουσας ανοσίας» προστίθεται στην ανακοίνωση.
Επίσης, από την πλευρά της, η AstraZeneca ελπίζει ότι το κοκτέιλ αντισωμάτων της για την Covid-19 θα παραμείνει αποτελεσματικό και απέναντι στη νέα παραλλαγή που εντοπίστηκε στη Νότια Αφρική, ενώ εξετάζει επίσης κατά πόσο είναι ανθεκτική στο εμβόλιό της.
«Όπως και με όλες τις αναδυόμενες παραλλαγές, εξετάζουμε τη B.1.1.529 για να κατανοήσουμε περισσότερα για αυτήν και τις επιπτώσεις της στο εμβόλιο» ανέφερε η εταιρεία, διευκρινίζοντας ότι διεξάγει έρευνες στην Μποτσουάνα και την Εσουατίνι (πρώην Σουαζιλάνδη) για να συλλέξει δεδομένα.
«Εξετάζουμε επίσης το κοκτέιλ αντισωμάτων AZD7442 απέναντι σε αυτήν την παραλλαγή και ελπίζουμε ότι θα διατηρήσει την αποτελεσματικότητά του αφού περιέχει δύο ισχυρά αντισώματα με διαφορετική και συμπληρωματική δράση απέναντι στον ιό».
Το ενδεχόμενο ανάπτυξης νέου εμβολίου για την «Όμικρον» άφησε ανοιχτό και ο Βρετανός επιστήμονας και επικεφαλής της έρευνας για το εμβόλιο του κορονοϊού της AstraZeneca, Άντριου Πόλαρντ σε συνέντευξή του, επισημαίνοντας πως δεν υπάρχει κίνδυνος νέας πανδημίας λόγω της νέας μετάλλαξης.
Η πορεία της μετάλλαξης «Όμικρον»
Υπενθυμίζεται πως το νέο στέλεχος ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά σε δείγματα ασθενών με κορονοϊό που συλλέχθηκαν στις 11 Νοεμβρίου 2021 στη Μποτσουάνα, ενώ πολύ σύντομα ταυτοποιήθηκε και στη Νότια Αφρική καθώς και σε έναν εμβολιασμένο ταξιδιώτη που είχε επιστρέψει στο Χονγκ Κονγκ μετά από ταξίδι στη Νότια Αφρική κατά τα χρονικό διάστημα 22 Οκτωβρίου με 11 Νοεμβρίου 2021. Το στέλεχος Β.1.1.529 ανιχνεύτηκε και σε άλλο ένα άτομο στο ξενοδοχείο όπου διέμενε σε καραντίνα ο ταξιδιώτης με τον οποίο ήρθε σε επαφή. Ακολούθως, νέες περιπτώσεις COVID-19 που οφείλονται στο νέο στέλεχος καταγράφηκαν στο Ισραήλ και στο Βέλγιο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το κρούσμα που εντοπίστηκε στο Βέλγιο δεν είχε εμβολιαστεί ούτε είχε προηγουμένως νοσήσει από COVID-19 και είχε ταξιδέψει μόνο στην Αίγυπτο και στην Τουρκία, ενώ εμφάνισε συμπτώματα 11 ημέρες μετά το ταξίδι στην Αίγυπτο μέσω Τουρκίας στις αρχές του Νοεμβρίου 2021. Το γεγονός εγείρει ανησυχίες σχετικά με την εξάπλωση του νέου στελέχους σε περισσότερες χώρες όχι μόνο της Αφρικής αλλά και άλλων ηπείρων. Κρούσματα COVID-19 που οφείλονται στο νέο στέλεχος έχουν επίσης καταγραφεί σε Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία και Ιταλία.
