Οι Νοσοκομειακές λοιμώξεις και η Αντοχή των Μικροβίων στα Αντιβιοτικά – Μια Παγκόσμια Απειλή για τα Συστήματα Υγείας – Του Δρ.Γεώργιου Πετρίκκου

Γεώργιος  Πετρίκκος

  • Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας – Λοιμώξεων Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
  • Καθηγητής Ανοσολογίας ,Ιατρικής Μικροβιολογίας και Λοιμώξεων Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
  • Πρόεδρος της Μεσογειακής και Κυπριακής Εταιρείας Χημειοθεραπείας και Λοιμώξεων
  • Εθνικός Συντονιστής :-European Committee on Infection Control (EUCIC)https://www.escmid.org/research_projects/eucic , Combatting Bacterial Resistance in Europe (COMBACTE). htps://www.combacte.com/

A’ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

  • Σήμερα στα Νοσοκομεία μας ή καλύτερα τα Κέντρα Παροχής Υπηρεσιών Υγείας , τόσο τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά και κυρίως στις ΜΕΘ, όπου  νοσηλεύονται βαριά άρρωστοι, επιπολάζουν πολυανθεκτικά μικρόβια, όπως Pseudomonas, Acinetobacter , Klebsiella και MRSA, που προκαλούν σοβαρές νοσοκομειακές λοιμώξεις. Το πρόβλημα φαίνεται να  είναι πλέον εκτός ελέγχου παρά τις προσπάθειες των ειδικών. Υπάρχουν περιπτώσεις  λοιμώξεων από μικρόβια που είναι ανθεκτικά σε όλα τα υπάρχοντα αντιβιοτικά.
  • Η ανάπτυξη Μικροβιακής Αντοχής οφείλεται κυρίως στην υπέρμετρη και λανθασμένη χρήση των αντιβιοτικών, που έχει ως συνέπεια  την εμφάνιση και εξάπλωση πολυανθεκτικών μικροβίων, ώστε να αποτελεί σήμερα μια σοβαρή απειλή για την παγκόσμια δημόσια υγεία.
  • Η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με αυξημένη κατανάλωση αντιβιοτικών και πολύ υψηλά ποσοστά μικροβιακής αντοχής. Ενώ κατά την προηγούμενη πενταετία παρατηρήθηκε τάση μείωσης της κατανάλωσης αντιβιοτικών στην Κύπρο, η οποία πιθανό να οφείλονταν εν μέρη στην οικονομική κρίση,  το 2015 παρατηρήθηκε εκ νέου τάση αύξησης.
  • Σύμφωνα με το ειδικό ευρωβαρόμετρο για τη Μικροβιακή Αντοχή το 2016, η πληροφόρηση και γνώση των ευρωπαίων πολιτών συμπεριλαμβανόμενων και των Κυπρίων, σχετικά με τα αντιβιοτικά και την ορθή χρήση τους είναι σε μεγάλο βαθμό ελλιπής και λανθασμένη. Φαίνεται ότι το 40% των Ευρωπαίων έχει την εσφαλμένη εντύπωση ότι τα αντιβιοτικά καταπολεμούν ιογενείς λοιμώξεις, όπως το κρυολόγημα και τη γρίπη. Σε σύγκριση με το αντίστοιχο ευρωβαρόμετρο του 2013, η γνώση των Κυπρίων σχετικά με τη δράση και ορθή χρήση των αντιβιοτικών έχει σχετικά βελτιωθεί. Παρόλα αυτά,  14% των Κυπρίων που έλαβαν αντιβιοτικά, απάντησαν ότι τα έλαβαν χωρίς ιατρική συνταγή.
  • Υπολογίζεται ότι στην Ε.Ε. οι λοιμώξεις αυτές προσβάλλουν >4.5 εκατομ. ασθενείς/έτος και προκαλούν  37,000 θανάτους /έτος καθώς και  16 εκατομ. επιπλέον ημέρες νοσηλείας/έτος με ένα επιπλέον κόστος >900 εκατομμύρια ευρώ  και παραγωγικές απώλειες τουλάχιστον 1.5 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο.
  • Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τις συνέπειες αυτές στη Κύπρο αλλά με βάση τα πολύ υψηλά ποσοστά αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, που έχει καταγραφεί, και την κατάχρηση αντιβιοτικών που έχουμε , υπολογίζεται ότι και το κόστος και οι θάνατοι θα πρέπει να είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη
  • Η οικονομική κρίση έχει σαν συνέπεια την αύξηση της προσέλευσης ασθενών στα Δημόσια Νοσοκομεία με αποτέλεσμα τη συμφόρηση των νοσοκομείων. Το γεγονός αυτό μαζί με τις ελλείψεις σε εξειδικευμένο στη πρόληψη των λοιμώξεων προσωπικό  καθίσταται συχνά αδύνατη τη λήψη μέτρων ελέγχου των νοσοκομειακών λοιμώξεων. Το μεταναστευτικό κύμα δεν φαίνεται να παίζει άμεσο ρόλο στην πολυαντοαντοχή από τα μικρόβια που προαναφέρθηκαν αν και υπάρχει ανησυχία και εγρήγορση για την πιθανότητα εισαγωγής από τις Ινδίες  ενός  στελέχους πολυανθεκτικής Klebsiella με ένα νέο γονίδιο αντοχής την                 NDM-1.
  • Επίσης οι μετανάστες από το Πακιστάν ,τις Ινδίες και  το Αφγανιστάν μπορεί να      είναι φορείς  πολυανθεκτικών στελεχών Μυκοβακτηριδίου της Φυματίωσης. Ενώ από τις χώρες του τρίτου κόσμου, Άπω Ανατολή και Αφρική, μεταφέρεται η πολυανθεκτική ελονοσία και πολλοί ασθενείς με HIV λοιμώξεις. Τα τρία αυτά νοσήματα έχουν χαρακτηρισθεί από τον ΠΟΥ ως τα νοσήματα των φτωχών. Τέλος πολυανθεκτικός γονόκοκκος αποτελεί συχνό πρόβλημα στα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα που μεταφέρονται από τις χώρες αυτές.
  • Ένας άλλος σημαντικός Παράγοντας Ανάπτυξης της Αντοχής των Μικροβίων στα Αντιβιοτικά είναι η Κατάχρηση Αντιβιοτικών στην Κτηνοτροφία, Ιχθυοτροφία και της Αγροτικές Καλλιέργειες από όπου  έχει παρατηρηθεί μετάδοση Πανανθεκτικών μικροβίων στον Άνθρωπο
  • Υπολογίζεται ,βάσει μελετών, ότι αν δεν ληφθούν μέτρα, το 2050 οι Λοιμώξεις από ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια θα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου με 10 εκατομμύρια θανάτους/έτος, παγκόσμια
  • Το 2015, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) καθιέρωσε την Παγκόσμια Εβδομάδα Επαγρύπνησης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών. Στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι η αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την μικροβιακή αντοχή και η ενθάρρυνση της ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών από επαγγελματίες υγείας και το ευρύ κοινό. Οι προηγούμενες παγκόσμιες εβδομάδες ευαισθητοποίησης για τα αντιβιοτικά είχαν γενικά ένα ενιαίο γενικό θέμα, φέτος αφήνεται  στη δική μας επιλογή!
  • Η εφετινή εκστρατεία του ΠΟΥ (WAAW 12-18 Νοεμβρίου) επιδιώκει να παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία στις περιφέρειες και τις χώρες ώστε να αντικατοπτρίζουν τις μοναδικές προτεραιότητές τους, να στοχεύουν συγκεκριμένα επίπεδα ευαισθητοποίησης και το συγκεκριμένο κοινό τους. Η προσέγγισή του ΠΟΥ είναι να επικεντρώσουμε  το WAAW 2018 στο Παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης για την Αντοχή των Μικροβίων στα Αντιβιοτικά  με πέντε ημέρες “εστίασης” προσαρμοσμένων μηνυμάτων κοινωνικών μέσων γύρω από κάθε έναν από τους Στόχους.              

 Β΄. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

  • Το πρόβλημα, στην Κύπρο, παρά τις προσπάθειες  που καταβλήθηκαν από πολλές πλευρές, τις  οδηγίες της ΕΕ για την χάραξη Ευρωπαϊκής και εθνικής στρατηγικής  και τις οδηγίες του Π.Ο.Υ. , παραμένει πολύ σοβαρό και  αφορά τόσο την κατάχρηση αντιβιοτικών  όσο και την μη ασφαλή διάγνωση  και  καταγραφή των λοιμώξεων αυτών  σε τακτική βάση , ενώ τα μέτρα  πρόληψης της ανάπτυξης και διασποράς των ανθεκτικών μικροβίων δεν τηρούνται στο βαθμό που απαιτεί η σοβαρότητα του προβλήματος .
  • Κύρια στοιχεία που συνθέτουν το πρόβλημα είναι:
  • Μη συνειδητοποίηση του μεγέθους του προβλήματος από πολλούς και υπεύθυνους ακόμα .
  • Συχνά λανθασμένες διαγνωστικές προσεγγίσεις τόσο από λειτουργούς υγείας όσο και από εργαστήρια.
  • Αλόγιστη και υπερβολική χρήση αντιβιοτικών ,χωρίς ένδειξη και έλεγχο.
  • Αύξηση της διασποράς των νοσοκομειακών λοιμώξεων από πολυανθεκτικά-πανανθεκτικά μικρόβια με παράλληλη αύξηση της νοσηρότητας και θνητότητας  .
  • Έλλειψη σοβαρών και συστηματικών μελετών όσον αφορά την μικροβιακή αντοχή και τους  μηχανισμούς της και απουσίας συστηματικών και συνεχών τρόπων αντιμετώπισης τους.
  • Μη επαρκή συμμετοχή της Κύπρου σε πολυκεντρικές κλινικές μελέτες και επιστημονικές ομάδες που δραστηριοποιούνται προς αντιμετώπιση των λοιμώξεων αυτών .
  • Ελλιπής εφαρμογή των οδηγιών της ΕΕ και του ΠΟΥ στην αντιμετώπιση του σοβαρότατου αυτού προβλήματος Δημόσιας Υγείας από τους εμπλεκόμενους στο θέμα.

Για να  γίνει πλήρως κατανοητό το  πρόβλημα από πολλούς γιατρούς, νοσηλευτές και διοικητικούς  που δεν έχουν ειδική   ενασχόληση με το θέμα απαιτείται: 

Γ΄ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

  1. Οι Διοικητικές Υπηρεσίες του ΥΥ ,των Δημόσιων και Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων    να  δώσουν  την πρέπουσα προτεραιότητα στην αντιμετώπιση του προβλήματος με την δημιουργία σε όλα τα νοσοκομεία ,κλινικές και άλλες δομές παροχής Υπηρεσιών Υγείας των αναγκαίων  υποδομών  για τον περιορισμό της διασποράς των πολυανθεκτικών  μικροβίων ( Δημιουργία και Ενεργοποίηση των Επίτροπών Ελέγχου Λοιμώξεων, θαλάμων απομόνωσης, προμήθεια και διάθεση υλικών για την εφαρμογή των κανόνων Υγιεινής).
  2. Να γίνει μεγαλύτερη προσπάθεια στις ΜΕΘ για στελέχωση τους  με το αναγκαίο νοσηλευτικό προσωπικό και την εφαρμογή από τους γιατρούς  των κανόνων της ορθολογικής χρήσης αντιβιοτικών με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες και τα πρωτόκολλα.
  3. Το Υπουργείο Υγείας και ο νέος φορέας για την αυτονόμηση των δημόσιων Νοσοκομείων  να εντάξουν στους σχεδιασμούς τους και να προβλέψουν  τους αναγκαίους  πόρους για την εφαρμογή των οδηγιών της ΕΕ ,του ΠΟΥ και του Σχεδίου Εθνικής Στρατηγικής, που έχει συντάξει το ΥΥΚ το 2012, καθώς και την στελέχωση των Νοσηλευτηρίων με εξειδικευμένο για την αντιμετώπιση των Λοιμώξεων προσωπικό (Ιατρούς Λοιμωξιολόγους ,  Κλινικούς Μικροβιολόγους , Επιδημιολόγους και Νοσηλευτές Λοιμώξεων). Προς τούτο χρειάζεται  πολιτική  βούληση και απόφαση για την αντιμετώπιση του προβλήματος και  συνεχής παρακολούθησης της εξέλιξης του .
  4. Περισσότερη εκπαίδευση σε όλους τους εμπλεκόμενου λειτουργούς Υγείας στο Θέμα των Λοιμώξεων
  5. Eφαρμογή των Ευρωπαϊκών και Εθνικών Οδηγιών και αυστηροί έλεγχοι όσον αφορά την τήρηση τους και σε σχέση με τα κατεχόμενα και τους μετανάστες
  6. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εάν οι ιατροί και οι ασθενείς του σήμερα συνεχίσουν την υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών ή την έλλειψη ορθολογισμού στην χρήση τους και συνεχίσει η διασπορά των πολυανθεκτικών μικροβίων στο νοσοκομειακό περιβάλλον, το πρόβλημα των  πανανθεκτικών μικροβίων θα χειροτερεύει συνεχώς και η  «Εποχή του Τέλους των Αντιβιοτικών» θα  γίνει  ένας πραγματικός Εφιάλτης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Cassini A, Högberg LD, Plachouras D, Quattrocchi A, Hoxha A, Simonsen GS, Colomb-Cotinat M, Kretzschmar ME, Devleesschauwer B, Cecchini M, Ouakrim DA, Oliveira TC, Struelens MJ, Suetens C, Monnet DL; Burden of AMR Collaborative Group. Attributable deaths and disability-adjusted life-years caused by infections with antibiotic-resistant bacteria in the EU and the European Economic Area in 2015: a population-level modelling analysis. Lancet Infect Dis. 2018 Nov 5. pii: S1473-3099(18)30605-4

__________________________________

* It is forbidden to republish without the permission of the company that publishes the CMR – Cyprus Medical Review magazine. It is allowed to be shared on Facebook, Twitter, etc. with reference to the source: CMR – Cyprus Medical Review / www.Healthtodaylife.com

_______________________________

* Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια της εταιρείας που εκδίδει το περιοδικό CMR  – Cyprus Medical Review. Επιτρέπεται η κοινοποίηση μέσω Facebook, Twitter κ.λ.π. με αναφορά στην πηγή: CMR  – Cyprus Medical Review / www.Healthtodaylife.com