ΜΙΧ. ΔΑΜΙΑΝΟΥ: Κλειδί για να πάμε μπροστά η εργασιακή ειρήνη στον ΟΚΥπΥ

• * Ως κράτος χρειαζόμαστε τα δημόσια νοσηλευτήρια και όταν λέμε στηρίζουμε τον ΟΚΥπΥ δεν εννοούμε ότι στηρίζουμε το Διοικητικό Συμβούλιο και τους Εκτελεστικούς, στηρίζουμε τα δημόσια νοσηλευτήρια
• * Αναγκαιότητα για το κράτος τα δημόσια νοσηλευτήρια, όχι μόνο εν καιρώ πολέμου και πανδημίας αλλά για προσφορά υπηρεσιών εκεί που ο ιδιωτικός τομέας με οικονομικά κριτήρια δεν εκδηλώνει ενδιαφέρον
• * Ναι στη σωστή οικονομική αποζημίωση του ΟΚΥπΥ για υπηρεσίες που προσφέρει νοουμένου ότι θα προχωρήσει με επιτυχία στο σχέδιο δράσης για σωστή αυτονόμηση των δημόσιων νοσηλευτηρίων
• * Μεγάλος στόχος για τον Μιχάλη Δαμιανό κατά τη θητεία του στο υπουργείο Υγείας η υλοποίηση του «τρίτου μέρους του ΓεΣΥ» που είναι τα διάφορα νομοσχέδια που θα πρέπει να προωθηθούν και να εφαρμοστούν και η επέκταση των ελέγχων στο ΓεΣΥ
• Απορρίπτεται και δεν επανεξετάζεται η μετάβαση σε πολυασφαλιστικό σύστημα υγείας
• * Ο ρόλος του υπουργείου Υγείας, έχει μετεξελιχθεί , ενισχύοντας τον εποπτικό του ρόλο στον Τομέα της Υγείας
• Διεργασίες για τροποποίηση της διακρατικής συμφωνίας με την Ελλάδα για κάλυψη ελλείψεων σε φάρμακα
• Άριστες ο σχέσεις του υπουργείου Υγείας με τον Παγκύπριο Ιατρικό Σύλλογο (ΠΙΣ)

• ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Προκρίνοντας ως κλειδί την εργασιακή ειρήνη στα δημόσια νοσηλευτήρια για να προχωρήσει μπροστά και να υλοποιήσει τους στόχους του ο Οργανισμός Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ), ο υπουργός Υγείας κ. Μιχάλης Δαμιανός, δηλώνει την αποφασιστικότητα του να συνεχίσει να ενεργεί ως «διαμεσολαβητής» σε μια προσπάθεια να γεφυρωθούν οι διαφορές του οργανισμού με τις συντεχνίες των κυβερνητικών ιατρών αλλά και με τις άλλες κατηγορίες εργαζομένων στον ΟΚΥπΥ, όταν αυτό καθίσταται αναγκαίο.

• Σε αποκλειστική εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησε στον «ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΥΠΟ» ο κ. Δαμιανός επεξηγεί τους λόγους που η κυβέρνηση στηρίζει τα δημόσια νοσηλευτήρια αλλά και τον ιδιωτικό Τομέα Υγείας.

Σε ότι αφορά τα δημόσια νοσηλευτήρια αναφέρει ότι είναι αναγκαιότητα για το κράτος  όχι μόνο εν καιρώ πολέμου και πανδημίας αλλά για προσφορά υπηρεσιών εκεί που ο ιδιωτικός τομέας με οικονομικά κριτήρια δεν εκδηλώνει ενδιαφέρον

Και όταν λέμε, προσθέτει, στηρίζουμε τον ΟΚΥπΥ δεν εννοούμε ότι στηρίζουμε το Διοικητικό Συμβούλιο και τους Εκτελεστικούς, στηρίζουμε τα δημόσια νοσηλευτήρια.

Σε άλλο σημείο της συνέντευξης του στον «ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΥΠΟ», ο κ. Μιχάλης Δαμιανός αναφέρει ότι ο ρόλος του υπουργείου Υγείας, έχει μετεξελιχθεί. Είναι ο βραχίονας της κυβέρνησης όσον αφορά την πολιτική της στον Τομέα της Υγείας αλλά ασκεί και τον εποπτικό του ρόλο και με την μετάβαση της ΕΟΑ και των επιδοτούμενων ασθενών το 2025 στον ΟΑΥ, το υπουργείο Υγείας θα παρέχει ελάχιστες υπηρεσίες

Επίσης αναφέρεται στις διεργασίες για τροποποίηση της διακρατικής συμφωνίας με την Ελλάδα για κάλυψη ελλείψεων σε φάρμακα, ενώ δεν παραλείπει να υπογραμμίσει τις άριστες σχέσεις του υπουργείου Υγείας με την ηγεσία του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ).

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ «ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΥΠΟ»

Παραθέτουμε στη συνέχεια το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του υπουργού Υγείας στον «ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΥΠΟ»:

• Κύριε υπουργέ, αλλιώς είχαμε αρχικά σχεδιάσει τη δομή της συνέντευξης την οποία εκ των πραγμάτων, με την επικαιρότητα αναπροσαρμόζεται. Αρχίζουμε λοιπόν με το φλέγον θέμα της ανασταλείσας απεργίας, με δική σας πρωτοβουλία,  των κυβερνητικών γιατρών.

Δηλώνετε ότι δεν αντικαθιστάτε τον ΟΚΥπΥ, αλλά ενεργείτε ως διαμεσολαβητής «τόσο με τις συντεχνίες των κυβερνητικών ιατρών όσο και με άλλες ομάδες».

Πώς απαντάτε στο σχόλιο για αποφυγή ανάληψης των ευθυνών της κυβέρνησης νοουμένου ότι τα νοσοκομεία είναι κρατικά και άρα εσείς ως κυβέρνηση είστε ο εντολοδόχος, με βάση το σύνταγμα, του ιδιοκτήτη που είναι το κράτος;

ΜΙΧΑΛΗΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ, Υπουργός Υγείας: Με τη δημιουργία του ΓεΣΥ  δημιουργήθηκε και ο ΟΚΥΠΥ. Άρα ο ΟΚΥπΥ δημιουργήθηκε στα πλαίσια του Γενικού Συστήματος Υγείας, άρα δημιουργήθηκε ώστε να είναι ξεχωριστός από το κράτος, που προφανώς θα ανήκει και στο κράτος με τον ίδιο τρόπο που ανήκουν και η ΑΗΚ και η αρχή τηλεπικοινωνιών για παράδειγμα. Όπου θα μπορεί ο ΟΚΥπΥ στα πλαίσια ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος να αυτονομηθεί. Αυτή ήταν και η ιδέα.

• Άρα παραμένει βραχίονας της εκτελεστικής εξουσίας, όπως και οι ημικρατικοί που υλοποιούν τις πολιτικές της εκάστοτε κυβέρνησης;

Μ.Δ.: Ναι ακριβώς, αλλά ο καθένας με το δικό του διοικητικό συμβούλιο και τις δικές του αποφάσεις. Οπότε ο ρόλος του υπουργείου Υγείας, όπως εξελίσσεται ο ευρύτερος Τομέας της Υγείας είναι περισσότερο πολιτικός όσον αφορά τις πολιτικές της κυβέρνησης και με ιδιαίτερο βάρος στον εποπτικό του ρόλο και αυτό αφορά και στον ΟΚΥπΥ που ανήκει στο κράτος και στο διοικητικό συμβούλιο του οποίου συμμετέχει με ένα μέλος που  αντιπροσωπεύει την κυβέρνηση. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του διοικητικού συμβουλίου του ΟΚΥΠΥ, της ηγεσίας του ΟΚΥπΥ και της οποιασδήποτε ομάδας εργαζομένων διεξάγονται ελεύθερα και το κράτος στα πλαίσια του δικού του εποπτικού ρόλου, εκεί όπου πρέπει ενεργεί για να βοηθήσει ως διαμεσολαβητής, από τη στιγμή που υπάρχει και η εμπιστοσύνη από όλους έτσι ώστε, όχι για να αποφευχθούν απεργίες αλλά για να βρεθούν οι σωστές λύσεις, για να προχωρήσει ο οργανισμός, αυτό κάνει το κράτος.

Το κράτος δεν είναι απέναντι από τους εργαζομένους και δεν μπορεί να έρθει και να υποκαταστήσει το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΚΥπΥ που δημιουργήθηκε στα πλαίσια του Συστήματος Υγείας. Και αυτό φαίνεται και από την διαμεσολάβηση, που ήταν έντονη θα έλεγα, με τους κυβερνητικούς γιατρούς.

Μπορεί να μην ήταν τόσο μακριά οι θέσεις όσον αφορά πολιτικές, αλλά πράγματα τα οποία είχαν λεχθεί από τους διάφορους, έκαναν τη διαδικασία πολύ δύσκολη να προχωρήσει και για αυτό έπρεπε να παρέμβουμε, πάντοτε, σαν διαμεσολαβητές. Σε άλλες περιπτώσεις οι προθέσεις μας δεν είναι να παρεμβαίνουμε στις διαπραγματεύσεις και φαίνεται ότι πολλά από τα θέματα λύνονται στο επίπεδο που πρέπει να λύνονται που είναι το επίπεδο ΟΚΥπΥ με τους εργαζομένους.

• Κύριε Υπουργέ, προτού περάσω στο επόμενο θέμα. Είπατε ότι η κυβέρνηση συμμετέχει με ένα μέλος στο διοικητικό συμβούλιο του ΟΚΥπΥ. Το μέλος αυτό τοποθετείται με την προσωπική του κρίση ως άτομο ή μεταφέρει την κυβερνητική πολιτική ή γενικότερα την πολιτική του υπουργείου Υγείας.

Μ.Δ.: Μεταφέρει την πολιτική και τις θέσεις του υπουργείου Υγείας για αυτό και είναι η Γενική Διευθύντρια του υπουργείου. Ένα μέλος όμως δεν ελέγχει τον ΟΚΥπΥ και δεν πρέπει να ελέγχεται, αυτό είναι το σωστό.

•  Για να το αντιληφθούμε καλύτερα. Για παράδειγμα, η συντεχνία των κυβερνητικών γιατρών ζητά την παραίτηση του διοικητικού συμβουλίου του ΟΚΥπΥ στο οποίο συμμετέχει και το υπουργείο σας με τη Γενική Διευθύντρια του. Και εσείς ως πολιτικός προϊστάμενος της, ως υπουργός, ενεργείτε ως διαμεσολαβητής. Διαμεσολαβητής για να συζητήσετε τη θέση που βάζει η ΠΑΣΥΚΙ για παραίτηση και της εκπροσώπου σας; Δεν είναι σχήμα οξύμωρο;

Μ.Δ.: Μα αυτός είναι και ο ρόλος μας. Είμαστε ο επόπτης του ΟΚΥΠΥ, δεν αντικαθιστούμε το ΟΚΥΠΥ με βάση τη νομοθεσία. Οπότε είναι αυτό που έχω πει και πριν, ο καθένας δικαιούται να ζητά αυτό που θέλει αλλά όταν η ΠΑΣΥΚΙ ζητά την παραίτηση του διοικητικού συμβουλίου, δεν νομίζω ότι ζητά και την παραίτηση των εξ οφίκιο μελών που είναι ένα μέλος από το υπουργείο Υγείας και        ένα μέλος από το υπουργείο Οικονομικών. Απλά είναι αυτό που έχω πει και πριν. Δεν ερχόμαστε εμείς να αντικαταστήσουμε το διοικητικό συμβούλιο του ΟΚΥπΥ με τον ίδιο τρόπο που δεν αντικαθιστά η κυβέρνηση το διοικητικό συμβούλιο της ΑΗΚ και ΑΤΗΚ, είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Απλά ο ΟΚΥΠΥ είναι νεότερος οργανισμός.

• Βεβαίως η ΠΑΣΥΚΥ όπως γνωρίζετε, εγείρει ευρύτερο θέμα όσον αφορά τον ΟΚΥπΥ θεωρώντας όπως λέει η ηγεσία του ότι το μοντέλο λειτουργίας των δημόσιων νοσηλευτηρίων με τη μορφή του ΟΚΥπΥ έχει αποτύχει και ζητά την παραίτηση του Δ.Σ. καλώντας την κυβέρνηση να αναζητήσει ένα άλλο μοντέλο διοίκησης των νοσηλευτηρίων των οποίων ιδιοκτήτης είναι το κράτος.

Μ.Δ.: Το ΓεΣΥ και η νομοθεσία του ΟΚΥπΥ, γενικά όλες οι νομοθεσίες, το 2017, πέρασαν παμψηφεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, τάχθηκε υπέρ όλα τα κόμματα. Οπότε αυτό ψηφίσαμε, αυτό έχουμε και πρέπει να το καλυτερεύσουμε, αλλά δεν θα έρθουμε, ιδιαίτερα στην πρώτη πενταετία με τις δυσκολίες που είχαν τα κρατικά νοσηλευτήρια, ιδιαίτερα όταν είχαμε τα δυο χρόνια της πανδημίας, να ενεργήσουμε διαφορετικά. Πρόθεση μας είναι να στηρίξουμε τον ΟΚΥπΥ. Όταν στηρίζουμε τον ΟΚΥπΥ, δεν στηρίζουμε ούτε τους εκτελεστικούς του ΟΚΥπΥ, ούτε το διοικητικό συμβούλιο, στηρίζουμε τα δημόσια νοσηλευτήρια. Άρα αυτή είναι η θέση η δική μας.

• Σημειώνω τη φράση σας για τα «τουλάχιστον πέντε χρόνια». Προφανώς είναι όλα υπό αξιολόγηση;

Μ.Δ.:  Υπάρχει σχέδιο δράσης του ΟΚΥΠΥ για την αυτονόμηση του ΟΚΥπΥ. Άρα πρέπει να δείξει ο ΟΚΥπΥ ότι παίρνει μέτρα προς την σωστή κατεύθυνση έτσι ώστε να αυτονομηθεί σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν η πανδημία μας πήγε πίσω σαν κρατικά νοσηλευτήρια δυο χρόνια, την ίδια στιγμή που τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια μεγάλωναν. Είναι πολύ πιο δύσκολο ο ΟΚΥπΥ να αυτονομηθεί στα χρονικά περιθώρια τα οποία του έχουμε βάλει όμως πρέπει να δείξει ότι κάνει προσπάθειες έτσι ώστε να καταφέρει να αυτονομηθεί και να παρέχει πάντοτε τις υπηρεσίες που πρέπει να παρέχει στους πολίτες. Γιατί ο ρόλος του ΟΚΥπΥ σαν κρατικός οργανισμός δεν είναι να βγάζει κέρδος. Ο ρόλος του είναι να παρέχει υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και να παρέχει και τις υπηρεσίες που δεν παρέχουν τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια και μιλάμε για τα κέντρα υγείας, ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές, μιλάμε για τα μικρά τα νοσηλευτήρια στο Τρόοδος και στην Πόλη Χρυσοχούς, για τα κέντρα ψυχικής υγείας στα οποία ο ιδιωτικός τομέας δεν θα προχωρήσει εύκολα να ανταγωνιστεί ή να θέλει να μπει σε αυτή την ανάγκη που έχει το κράτος, οπότε τον ΟΚΥπΥ, τα δημόσια νοσηλευτήρια, πρέπει να τα στηρίζουμε και για αυτούς τους λόγους, αλλά πρέπει να αυτονομηθούν. Το κράτος δεν θέλει να βγάλει λεφτά, προφανώς, από την υγεία, όμως πρέπει η υγεία να είναι υψηλού επιπέδου. Τα χρειαζόμαστε τα δημόσια νοσηλευτήρια και όταν εμείς λέμε στηρίζουμε τον ΟΚΥπΥ, επαναλαμβάνω δεν εννοούμε ότι στηρίζουμε το Διοικητικό Συμβούλιο και τους Εκτελεστικούς, είναι τα νοσηλευτήρια τα οποία στηρίζουμε, με τον ίδιο τρόπο που σίγουρα όλος ο κόσμος θα τα στηρίξει, με τον ίδιο τρόπο που θέλουν και οι ίδιοι οι διοικητικοί και το διοικητικό συμβούλιο αλλά και οι εργαζόμενοι στον ΟΚΥπΥ να προχωρήσουμε και να τα στηρίξουμε. Γι’ αυτό η εργασιακή ειρήνη στον ΟΚΥπΥ είναι κλειδί έτσι ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να πάει μπροστά, διότι πρέπει να ασχοληθούμε και με τον ίδιο τον οργανισμό γιατί ασχολούμαστε συνέχεια και σε μεγάλο βαθμό με τις διαφορές μεταξύ των εργασιακών ομάδων οι οποίες πρέπει να επιλυθούν το συντομότερο δυνατό για να μπορέσει ο οργανισμός να πάει μπροστά.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΩΣΤΗ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣΗ

ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΡΙΩΝ

• Ένα μεγάλο παράπονο των ιατρών και των άλλων επαγγελματιών υγείας του δημοσίου έχει να κάνει με το γεγονός πως δεν αναγνωρίζεται στο βαθμό που θα ήθελαν, η ιδιομορφία των δημόσιων νοσηλευτηρίων και εξισώνονται με τις ιδιωτικού δικαίου επιχειρήσεις στον τομέα της υγείας… Επικαλούνται  μάλιστα την περίοδο του κορωνοϊού όταν τα δημόσια νοσηλευτήρια «διέλυσαν» όλες τις  δομές τους και γιατροί και άλλο προσωπικό εξουθενώνονταν καθημερινά ενώ οι «ανταγωνιστικές» επιχειρήσεις είχαν την ευκαιρία, έχοντας μείνει μακριά από την «πρώτη γραμμή», να προετοιμαστούν για τον ανταγωνισμό και θέτουν θέμα περαιτέρω επέκτασης της κρατικής ενίσχυσης των δημόσιων νοσηλευτηρίων. Τι απαντάτε κύριε Υπουργέ;

Μ.Δ.:  Κοίτα, μιλάμε πάντοτε ότι η χορηγία είναι η κάλυψη των ελλειμμάτων, δηλαδή δεν είναι συγκεκριμένο το ποσό της χορηγίας. Μπορεί να αναμένουμε συγκεκριμένα μαθηματικά όσον αφορά τον προϋπολογισμό του 2025, αλλά όλα αυτά έχουν να κάνουν με το σχέδιο δράσης. Εάν ο ΟΚΥΠΥ δείξει ότι προχωρά με το σχέδιο δράσης τότε, θα μπορεί να λάβει οικονομική στήριξη, όχι σαν χορηγία, αλλά θα μπορεί να έχει τη στήριξη του κράτους έτσι ώστε να καταφέρει να αυτονομηθεί, νοουμένου ότι τα νούμερα τα οποία παίρνει είναι σωστά. Δηλαδή αν κρατούμε τον κόσμο ευχαριστημένο, έρχεται στα δημόσια νοσηλευτήρια, παίρνει ποιοτικές υπηρεσίες, τότε θα αποζημιώνεται και σωστά.

Πρέπει να ειπωθεί και το εξής: Ενδεχομένως για κάποιες υπηρεσίες που παρέχει ο ΟΚΥΠΥ, που δεν είναι όλες οι υπηρεσίες εντός του ΓεΣΥ, ενδεχομένως θα έπρεπε να αποζημιώνεται καλύτερα. Ο ΟΚΥπΥ είναι ο οργανισμός που διαχειρίζεται τα κρατικά μας νοσηλευτήρια τα οποία θα αναλάβουν και το βάρος της περίθαλψης για παράδειγμα των μεταναστών. Γι’ αυτό πρέπει να αποζημιώνονται σωστά από το κράτος, όχι από το ΓεΣΥ προφανώς. Αυτό είναι κάτι το οποίο είναι στις προθέσεις μας να το δούμε και θα το δούμε άμεσα.

Ο ΟΚΥπΥ παρέχει  υπηρεσίες τις οποίες δεν μπορεί να παρέχει οποιοσδήποτε άλλος, οπότε πρέπει οπωσδήποτε να αποζημιώνεται ορθά. Επίσης υπάρχουν ασθενείς που χρειάζονται ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για εβδομάδες, οι οποίοι  συνήθως καταλήγουν στα δημόσια νοσηλευτήρια. Και σ’ αυτή την περίπτωση ο οργανισμός θα πρέπει να αποζημιώνεται ορθά έτσι ώστε αυτό να βοηθήσει τον ΟΚΥΠΥ, όχι να αυτονομηθεί με λανθασμένο τρόπο αλλά να αποζημιωθεί σωστά, αυτό το οποίο προσφέρει το δημόσιο νοσηλευτήριο στη δημόσια υγεία να το αποζημιώνεται ορθά έτσι ώστε να μπορέσει να αυτονομηθεί και να προχωρήσει διότι τα χρειαζόμαστε τα δημόσια νοσηλευτήρια για τους λόγους που είπαμε.

Δεν μιλώ για πανδημίες και πολέμους, εγώ μιλώ και για όλες αυτές τις υπηρεσίες τις οποίες δεν θα παρέχει ποτέ ο ιδιωτικός τομέας και χρειάζεται τα δημόσια νοσηλευτήρια σε όλες τις χώρες του κόσμου να συνεχίσουν να τα παρέχουν.

• Συμπερασματικά, στην ουσία τα δημόσια νοσηλευτήρια έχουν διπλό χαρακτήρα; Είναι και από τη μια επιχειρήσεις στον τομέα της υγείας που ανταγωνίζονται τον ιδιωτικό τομέα , αλλά ταυτόχρονα είναι και η «άμαξα» μέσω της οποίας το κράτος υλοποιεί την κοινωνική πολιτική του;

Μ.Δ.:  Ακριβώς. Παράδειγμα περιστατικά που αφορούν σπάνιες παθήσεις δεν καταλήγουν στον ιδιωτικό τομέα. Το κράτος θα πρέπει να παρέχει αυτή την υπηρεσία μέσω του ΟΚΥπΥ άρα πρέπει να στηρίζεται ο ΟΚΥπΥ και για αυτούς τος ανθρώπους.

• Κύριε Υπουργέ, πέρασαν ήδη πέραν των πέντε χρόνων από την εφαρμογή του ΓεΣΥ. Δεν ξέραμε ότι όλα αυτά για τα δημόσια νοσηλευτήρια, για τον ΟΚΥπΥ, θα ήταν τεράστια βαρίδια σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον και έπρεπε να φτάσουμε στο σημείο ο ΟΚΥπΥ να αντιμετωπίζει τόσο σοβαρό οικονομικό πρόβλημα με όλα αυτά για να αρχίσει η Πολιτεία να τα συζητά; Πώς προτίθεστε να ενεργήσετε; Σας προβληματίζει το όλο θέμα;

Μ.Δ.:  Προβληματισμός υπάρχει, για αυτό και υπάρχει και το σχέδιο δράσης το οποίο πρέπει να τηρηθεί για να προχωρήσουν τα δημόσια νοσηλευτήρια, για αυτό λέω εκεί όπου θεωρούμε ότι τα ελλείμματα του ΟΚΥπΥ έχουν να κάνουν με παροχές στην υγεία, οι οποίες δεν μπορούν να παρασχεθούν στον ιδιωτικό τομέα, τα πράγματα είναι διαφορετικά, θα πρέπει το κράτος να βοηθήσει. Εκεί όμως που τα ελλείμματα προέρχονται από υπηρεσίες όπου ο ΟΚΥπΥ στο ανταγωνιστικό περιβάλλον θα έπρεπε να γίνει πιο ανταγωνιστικός, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αυτές τις υπηρεσίες θα πρέπει να τις αποζημιώνεται σωστά, δίκαια.

ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ

• Κύριε Δαμιανέ, οι υπουργοί Υγείας μέχρι την εφαρμογή του ΓεΣΥ αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα τους ιεραρχούσαν το σύστημα υγείας ως τον μεγαλύτερο στόχο τους. Εσείς, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα σας,  τι θέσατε ως το μεγάλο στόχο για να θεωρήσετε ότι πέτυχατε στην αποστολή της; Έξι μήνες μετά έχετε αναπροσαρμόσει τις προτεραιότητες σας;

Μ.Δ.:  Ήταν και παραμένουν να είναι τα διάφορα νομοσχέδια που κατά τη δική μου άποψη ήταν το τρίτο μέρος του ΓεΣΥ. Μιλάμε για νομοσχέδια τα οποία θα έπρεπε να είχαν ψηφιστεί είτε μαζί με το ΓεΣΥ, είτε στα δυο με τρία χρόνια μετά που είχε ψηφιστεί το ΓεΣΥ. Άρα παραμένουν αυτές οι προτεραιότητες και προχωρούμε με την κατάθεση αρκετών από αυτά τα νομοσχέδια εντός του έτους με σκοπό να ψηφιστούν εντός του 2025 όσα πιο πολλά μπορούμε.

 Άρα το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα καλύψει τα κενά του ΓεΣΥ είναι προτεραιότητα. Μετά η δεύτερη προτεραιότητα είναι το ίδιο το ΓεΣΥ, δηλαδή η επέκταση των ελέγχων.

• Αναφέρεστε στον οικονομικό έλεγχο;

Μ.Δ.:  Όχι μόνο τον οικονομικό αλλά και ποιότητας. Ξεκινήσαμε με 920 εκατομμύρια ευρώ προϋπολογισμό και φτάσαμε στο 1,6 ευρώ και δεν έχουν ενταχθεί όλες οι υπηρεσίες μέσα στο ΓεΣΥ ενώ η ποιότητα δεν έχει αναβαθμιστεί με τον ίδιο τρόπο που έχουν αναβαθμιστεί οι προϋπολογισμοί, άρα πρέπει να γίνονται περισσότεροι έλεγχοι. Είναι σημαντικοί και οι οικονομικοί έλεγχοι,  αλλά πρέπει να γίνεται και έλεγχος ποιότητας. Έχουμε προτείνει και στον ΟΑΥ την σύμβαση με κάποιον οίκο του εξωτερικού όσον αφορά το clinical audit, το medical audit έτσι ώστε να υπάρχει έλεγχος και των ιατρικών πράξεων.

Θεωρούμε ότι εντός του έτους πρέπει να προχωρήσουμε τη σύμβαση αυτή, έτσι ώστε να καταφέρουμε να κρατήσουμε όχι χαμηλά τους προϋπολογισμούς, τα χρήματα τα δίνουμε για την υγεία αλλά να πηγαίνουν σωστά.

Αυτό είναι σημαντικό για το σύστημα υγείας ενώ την ίδια ώρα επεκτείνονται και οι υπηρεσίες με το νομοσχέδιο για τα κέντρα αποκατάστασης. Και δεν είναι θέμα απλά να ψηφίσουμε ένα νομοσχέδιο, είναι και θέμα να επεκταθούν οι υπηρεσίες αποκατάστασης οι οποίες είναι εντός του ΓεΣΥ που σήμερα δεν είναι πολλές, άρα πρέπει να μπει κάποιος επιπλέον προϋπολογισμός έτσι ώστε να καλύπτονται και αυτές οι υπηρεσίες.

Είναι επίσης η αυτονόμηση του ΟΚΥπΥ στα πλαίσια όπως τα περιγράψαμε προηγουμένως. Αυτά τα τρία ήταν και είναι οι κύριες μου προτεραιότητες και σ’ αυτές προστίθενται άλλες επιμέρους προτεραιότητες, όσον αφορά τα καινοτόμα φάρμακα και την ανάληψη των πλείστων θεραπειών από τον ΟΑΥ κ.ο.κ. είναι δευτερεύουσες προτεραιότητες οι οποίες είναι θέματα τα οποία πρέπει επίσης να γίνουν. Θεωρούμε ότι αρκετά από αυτά τα προβλήματα θα έπρεπε να είχαν λυθεί ήδη εδώ και χρόνια. Θεωρώ ιδιαίτερα και είμαι έντονος ότι η πανδημία είχε πάρει πίσω τον τομέα της υγείας για δυο χρόνια γιατί σταμάτησαν σχεδόν τα πάντα για να ξανα-ξεκινήσουν και πρέπει να βρούμε κάποιο τρόπο μέσα στα επόμενα δυο χρόνια να καλύψουμε όσο περισσότερα κενά μπορούμε και όσα περισσότερα από αυτά τα κενά και υπάρχουν αλλά και εμφανίζονται με τον χρόνο.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙ ΙΑΤΡΩΝ ΝΟΜΟ

• Κύριε υπουργέ, σε ποιο στάδιο βρίσκεται η προώθηση αλλαγών στον περί ιατρών νόμο για να καλυφθεί και η πτυχή που αφορά τα περί  ευθύνης ιατρών που κατά καιρούς εγείρονται από ασθενείς;

Μ.Δ.:  Το νομοσχέδιο συζητείται αυτή τη στιγμή μεταξύ της νομικής υπηρεσίας και του νομικού συμβούλου μέσα στο Υπουργείο Υγείας και εγώ τους έχω πει ότι αυτό το οποίο θα αποφασίσουν μεταξύ τους, διότι δεν είναι ιατρικό το θέμα, είναι νομικό όσο αφορά τις καθυστερήσεις του συστήματος, αυτό το οποίο θα συμφωνήσουν οι δικηγόροι μεταξύ τους εμείς θα ο προωθήσουμε γιατί θεωρούμε ότι υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα όσον αφορά τα πειθαρχικά του ΠΙΣ και πρέπει να λυθεί. Όμως δεν είναι κάτι που εξαρτάται από το υπουργείο, εμείς έχουμε τη θέληση να προχωρήσουμε, φτάνει να βρεθεί η νομικά σωστή λύση. Δεν νομίζω ότι διαφωνεί ο οποιοσδήποτέ και οι θέσεις του ΠΙΣ σε όλα τα θέματα υιοθετούνται και θα υιοθετηθούν. Το πρόβλημα  αφορά το νομικό σκέλος της άσκησης επαγγέλματος από κάποιον ο οποίος δεν έχει ακόμα καταδικαστεί.

• Κύριε Υπουργέ από διάφορες πλευρές και με αφορμή προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν στη λειτουργία του ΓεΣΥ, επαναφέρεται το θέμα του πολυασφαλιστικού συστήματος. Θα επανεξετάσετε τη θέση σας, ίσως σε συνάρτηση με άλλες αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές για πιο εύρυθμη και ορθολογιστική λειτουργία του Γενικού Συστήματος Υγείας;

Μ.Δ.:  Στόχος της κυβέρνησης είναι να στηρίξει την αρχιτεκτονική του ΓεΣΥ και η αρχιτεκτονική του ΓεΣΥ είναι το μονοασφαλιστικό.

• Απορρίπτεται το πολυασφαλιστικό και δεν επανεξετάζεται;

Μ.Δ.:  Απορρίπτεται και δεν επανεξετάζεται. Στηρίζουμε το μοντέλο το οποίο έχουμε ψηφίσει και αποφασίσει. Είναι στην πρώτη πενταετία τώρα, υπάρχουν αρκετά προβλήματα τώρα, πρέπει να λύσουμε τα προβλήματα εντός του συστήματος υγείας. Ενδεχομένως ο εποπτικός ρόλος του Υπουργείου Υγείας να πρέπει να επεκταθεί και νομοθετικά, έτσι ώστε επειδή είναι μονοασφαλιστικό το σύστημα να υπάρχουν περισσότεροι έλεγχοι από το κράτος, να μπορεί το κράτος να επιβάλλει κάποια πράγματα όσον αφορά πολιτική του κράτους αλλά πέρα από αυτό θεωρούμε ότι είναι πολύ γρήγορα για να γίνει η οποιαδήποτε επανεξέταση και στηρίζουμε την αρχιτεκτονική του ΓεΣΥ και αυτό θα κάνουμε και θεωρώ ότι οι φωνές οι οποίες υπήρχαν στο παρελθόν ήταν περιορισμένες, δεν τις συμμεριζόμαστε.

• Περί ελέγχου, οι γιατροί, ο ΠΙΣ, θέτει ένα θέμα και το θέτει διαχρονικά ότι έπρεπε να υπάρχει ένας ανεξάρτητος φορέας ελέγχου για τη λειτουργία του ΓεΣΥ για την εφαρμογή της νομοθεσίας δηλαδή.

Μ.Δ.:  Ανεξάρτητος φορέας θα δημιουργηθεί όσον αφορά την κλινική τεκμηρίωση. Θα δημιουργηθεί εθνικό κέντρο κλινικής τεκμηρίωσης το οποίο θα προχωρήσει με τα ίδια τα πρωτόκολλα έτσι ώστε κάποια πράματα να είναι προκαθορισμένα. Αυτό θα βοηθήσει και στον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχτεί το ίδιο το ΓεΣΥ. Τα υπόλοιπα όσον αφορά για παράδειγμα την εποπτεία, είναι θέμα του Υπουργείου, όσον αφορά την λειτουργία του ΟΑΥ ή του ΓεΣΥ είναι θέμα του ΟΑΥ.

ΑΡΙΣΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΠΙΣ

• Κύριε Υπουργέ, οι γιατροί μέσω του θεσμικού τους οργάνου, του ΠΙΣ, εξακολουθούν να θέτουν το θέμα της συμμετοχής τους στον Δ.Σ. του ΟΑΥ για να ανταποκρίνονται έτσι στη δια νόμου υποχρέωση τους ως σύμβουλοι της Πολιτείας για όλα ανεξαιρέτως τα θέματα που αφορούν τον Τομέα της Υγείας. Πώς σκέφτεστε να αντιμετωπίσετε το θέμα;

Μ.Δ.:  Το  θέμα του διορισμού του διοικητικού συμβουλίου του ΟΑΥ είναι νομικό και σ’ αυτό το στάδιο δεν υπάρχουν προθέσεις να αλλάξουμε τη νομοθεσία με οποιοδήποτε τρόπο. Παρόλα αυτά θέλω να τονίσω ότι με το διοικητικό συμβούλιο του ΠΙΣ υπάρχει μια στενή συνεργασία και από τη μέρα που ανέλαβα τα καθήκοντα μου, είναι βοηθητικός ο ρόλος του και είμαι σίγουρος ότι θα συνεχίσει να είναι βοηθητικός.

ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ

ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ

• Ως κυβέρνηση ποιο ρόλο αποδίδετε στην ιδιωτική ιατρική και ποια συγκεκριμένα μέτρα προγραμματίζεται για να ικανοποιήσετε αιτήματά φορέων για στήριξη και του ιδιωτικού τομέα;

Μ.Δ.:  Καταρχάς το ΓεΣΥ δημιουργήθηκε με δεδομένο ότι πυλώνες του θα ήταν τα κρατικά νοσηλευτήρια και τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια έτσι ώστε να έχει ο ασθενής, ο δικαιούχος, του συστήματος υγείας την επιλογή να επιλέξει και νοσηλευτήριο και γιατρό κ.ο.κ. για αυτό θεωρώ είναι μέσα στην αρχιτεκτονική του ΓεΣΥ.

 Όσον αφορά τη στήριξη του ιδιωτικού τομέα υπάρχουν μέτρα, υπάρχουν πολιτικές του κράτους όσον αφορά τους εξοπλισμούς και την αναβάθμιση του εξοπλισμού μέσω των επιδοτήσεων, τα οποία μέτρα τρέχουν ή υπάρχει προϋπολογισμός για αυτά τα μέτρα και είναι μέτρα προς την σωστή κατεύθυνση γιατί είναι μέτρα αναβάθμισης των εξοπλισμών που έχουν και τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια.

Τα δημόσια νοσηλευτήρια εξοπλίζονται ορθά, λαμβάνουν μέρος και σε προγράμματα ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, οπότε τόσο οι εγκαταστάσεις όσο και ο εξοπλισμός είναι υψηλού επιπέδου. Θέλουμε και στον ιδιωτικό τομέα μέσω αυτών των προγραμμάτων να μπορέσουμε να έχουμε ψηλό επίπεδο, νομίζω αυτό είναι και το ορθό.

Η ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ

 ΣΕ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

• Κύριε υπουργέ, σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή έρευνα W.A.I.T Indicator της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA), η Κύπρος παραμένει χαμηλά στην Ευρώπη στην πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα και θεραπείες. Η Κυπριακή Ένωση Φαρμακευτικών Εταιρειών Έρευνας και Ανάπτυξης (ΚΕΦΕΑ) δηλώνει ότι έχει επανειλημμένα επισημάνει τα προβλήματα πρόσβασης και διαθεσιμότητας καινοτόμων φαρμάκων και θεραπειών στη χώρα μας, προτείνοντας παράλληλα εφικτές και άμεσες λύσεις που να διευκολύνουν την πρόσβαση των ασθενών σε όλα τα φάρμακα, όμως το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει. Τι θα πράξετε γι’ αυτό;

Μ.Δ.:  Καταρχάς η Κύπρος σαν μικρή χώρα έχει πρόβλημα προσβασιμότητας φαρμάκων αλλά και τιμολόγησης. Άρα δεν είναι μόνο η προσβασιμότητά αλλά και το γεγονός ότι πληρώνουμε τα χάπια πολύ πιο ακριβά από τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι ένα πρόβλημα το οποίο έχουν όλες οι μικρές χώρες, όχι μόνο στον κόσμο αλλά και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικά οι μικρές ευρωπαϊκές χώρες έχουμε πρόβλημα και προσβασιμότητας αλλά και τιμολόγησης.
 Όσον αφορά την προσβασιμότητα γίνονται κάποιες ενέργειες και από την Επίτροπο μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Παράλληλα, εμείς θα προχωρήσουμε μέσα στους επόμενους μήνες με κάποια πρόταση η οποία θα έχει να κάνει και με την προσβασιμότητα φαρμάκων αλλά και με την τιμολόγηση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, κάτι το οποίο θα γίνει τώρα σε συνεργασία με άλλα μικρά κράτη της Ευρώπης. Υπάρχουν αρκετά κράτη τα οποία είναι λίγο πιο μεγάλα ή λίγο πιο μικρά από την Κύπρο έτσι ώστε να προσπαθήσουμε να λύσουμε αυτό το πρόβλημα της προσβασιμότητας.

Επίσης υπάρχουν και διεργασίες όσον αφορά την τροποποίηση της διακρατικής συμφωνίας με την Ελλάδα έτσι ώστε ο ίδιος ο ΟΑΥ να μπορεί εκεί που υπάρχουν ελλείψεις να προμηθεύεται κάποια φάρμακα από τον  ΕΟΠΥ που η Ελλάδα σαν μεγαλύτερη χώρα έχει μεγαλύτερη επάρκεια φαρμάκων. Είναι ένα θέμα το οποίο υπάρχει στο τραπέζι, κάποιες λύσεις υπάρχουν για να διασφαλίσουμε την επάρκεια αλλά να είναι και δικαιότερη η τιμή.

• Ένα συναφές θέμα. Σύμφωνα με την ΚΕΦΕΑ  έχει εκλείψει από το πρώτο εξάμηνο το κονδύλι για την Επιτροπή Ονομαστικών Αιτημάτων. Θα ζητήσετε αύξηση του;

Μ.Δ.:   Έχει ζητηθεί η αύξηση, έχει συμπεριληφθεί στον συμπληρωματικό προϋπολογισμό για το 2024, θεωρούμε ότι για φέτος το ζήτημα έχει λυθεί.

• Προγραμματίζετε να προχωρήσετε στο διορισμό, τη σύσταση και τη λειτουργία του Αναθεωρητικού Συμβουλίου Φαρμάκων, που προνοείται ρητά από τη νομοθεσία και που, αν υπήρχε, σύμφωνα με τον ΚΕΦΕΑ, ενδεχομένως να διευκόλυνε σημαντικά την ένταξη φαρμάκων στο ΓεΣΥ, στις περιπτώσεις αρνητικής απάντησης στην αίτηση, από τον ΟΑΥ;

Μ.Δ.:   Είναι ένα από τα θέματα τα οποία εξετάζουμε, περιλαμβανομένου και της ανεξαρτητοποίησης της ΣΕΦ που είναι και στο πρόγραμμα διακυβέρνησης του πρόεδρου Χριστοδουλίδη. Είναι το επόμενο βήμα μετά την, αν θέλετε την μετάβαση των πλείστων εξουσιών της ΕΟΑ, προς τον ΟΑΥ, είναι το επόμενο βήμα το οποίο θα δούμε όσον αφορά τα φάρμακα.

• Σε ποιο χρονικό πλαίσιο το τοποθετείτε; 

Μ.Δ.:   Εντός του 2025 θα ήταν είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να δούμε.

ΔΕΝ ΕΧΩ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙ

ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΑ

• Κύριε Δαμιανέ, προκάτοχοι σας μιλούσαν για κατεστημένα στο υπουργείο Υγείας που διαμόρφωναν πολιτικές και ενίοτε προωθούσαν άλλες από την επίσημη πολιτικές, ενώ γινόταν λόγος για εξυπηρέτηση αλλότριων συμφερόντων. Είστε πολιτικός και ίσως τα ακούγατε κι εσείς. Ερχόμενος στο υπουργείο, τους μήνες αυτούς που υπηρετείτε εδώ, αισθάνεστε τον βραχίονα των κατεστημένων να εμποδίζουν το έργο σας;

Μ.Δ.:   Δεν έχω διαπιστώσει κάτι τέτοιο. Εγώ αυτό που βλέπω στο Υπουργείο είναι ότι υπάρχει μια πολύ καλή συνεργασία μεταξύ και εμένα σαν υπουργό αλλά και με τη Γενική Διευθύντρια και με τους επικεφαλής των τμημάτων. Επαναλαμβάνω ότι ο ρόλος του υπουργείου υγείας, έχει μετεξελιχθεί. Είναι ο βραχίονας της κυβέρνησης όσον αφορά την πολιτική της στον τομέα της υγείας αλλά ασκεί και τον εποπτικό του ρόλο και με την μετάβαση της ΕΟΑ και των επιδοτούμενων ασθενών το 2025 στον ΟΑΥ, το υπουργείο Υγείας θα παρέχει ελάχιστες υπηρεσίες, άρα ο ρόλος του θα είναι πολιτικός και εποπτικός.   Έτσι ο ΟΑΥ θα κάνει τη δουλειά του, ο ΟΚΥπΥ τη δική του δουλειά και το Υπουργείο Υγείας θα εποπτεύει τον τομέα της Υγείας και θα προχωρεί με τις πολιτικές του κράτους που είναι και το σωστό.

ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

• Όλο και περισσότερες χώρες στην περιοχή μας, έχουν αναπτύξει τον ιατρικό τουρισμό. Η κυπριακή κυβέρνηση προγραμματίζει περαιτέρω μέτρα για ανάπτυξη του και στην Κύπρο; Σ’ αυτό τον τομέα υπάρχουν δυνατότητες εμπλοκής τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα και εάν ναι, πως θα το πετύχετε;

Μ.Δ.:   Προφανώς είναι θέμα του υφυπουργείου Τουρισμού και είναι στο τραπέζι. Είμαστε υπέρ να προωθηθεί και το υπουργείο Υγείας θα προσφέρει την οποιαδήποτε βοήθεια χρειαστεί για προσέλκυση επενδύσεων στην Κύπρο. Επενδύσεις  στην Κύπρο στον τομέα της Υγείας έχουν τα τελευταία χρόνια γίνει πάρα πολλές και ο ιατρικός τουρισμός θα είναι κάτι με το οποίο θα μπορούσε να προχωρήσουμε περαιτέρω. Η Κύπρος είναι τουριστικός προορισμός, οπότε και ο ιατρικός τουρισμός θα μπορούσε να αναπτυχθεί. Εκεί θα συμβάλουμε όσο μπορούμε. Ως υπουργείο Υγείας είμαστε πρόθυμοι να συμβάλουμε, να υποβοηθήσουμε το αρμόδιο υφυπουργείο.

Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

• Κύριε υπουργέ ως κράτος φαίνεται να υστερούμε  σημαντικά στον τομέα της έρευνας και είναι ιδιαίτερα δυσμενής η σύγκριση μας με άλλα κράτη – μέλη της Ε.Ε. Πώς ενεργείτε για υποβοήθηση και ενθάρρυνση των Κυπρίων επιστημόνων, των δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων στον ευρύτερο Τομέα της Υγείας, να ασχοληθούν με την έρευνα;

Μ.Δ.:   Καταρχάς εντάξει η Κύπρος είναι μια μικρή χώρα, ένα μικρό κράτος όμως παρόλα αυτά με τη βοήθεια του κράτους λειτουργεί το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής που είναι ένα κέντρο αριστείας παγκοσμίου φήμης του οποίου τα προγράμματα είναι αναγνωρισμένα ανά το παγκόσμιο. Υπάρχουν και άλλα κέντρα αριστείας, υπάρχουν τα πανεπιστήμια και οι ιατρικές σχολές και το πανεπιστήμιο Κύπρου και οι δυο ιδιωτικές σχολές προχωρούν με ερευνητικά προγράμματα.

Στον τομέα των νοσηλευτηρίων για παράδειγμα το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας έχει συνεργασία με το «Αττικό» όσον αφορά το διαγνωστικό του Κέντρο, ιδιωτικό νοσηλευτήριο που είναι στο τμήμα της αποκατάστασης, έχει συνεργασία με νοσηλευτήρια του Ισραήλ όσον αφορά την ίδια την αποκατάσταση, κάποια βήματα γίνονται. Πρέπει να προχωρήσει και άλλο σαφώς ο τομέας της καινοτομίας και της έρευνας. Θεωρούμε ότι και με την εισαγωγή των πανεπιστημιακών κλινικών οι οποίες είναι κλειδί, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε περαιτέρω και στον τομέα της έρευνας έτσι ώστε η έρευνα με την οποία προχωρούν και τα κέντρα αριστείας αλλά και οι ιατρικές σχολές των πανεπιστημίων να αναβαθμιστούν περισσότερο.

______________________________________

• Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στην εταιρία ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΓΝΩΣΗ ΛΤΔ. * Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια της εταιρείας που εκδίδει τον ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΥΠΟ * Επιτρέπεται η κοινοποίηση μέσω Facebook, Twitter κ.λ.π. με αναφορά στην πηγή: www.ygeia-press.com * Επιτρέπεται η κοινοποίηση μέσω Facebook, Twitter κ.λ.π.