Στην ταινία “Heat” (1995), η κοπέλα που μόλις γνώρισε ο πρωταγωνιστής -Ρόμπερτ Ντε Νίρο- τον ρωτάει: «Το να ταξιδεύεις [πολύ] σε κάνει να νιώθεις μοναξιά;». Η απάντησή του ήταν: «Είμαι μόνος, δεν νιώθω μοναξιά». Έλεγε την αλήθεια, όμως και τι κινδύνους μπορούσε να αντιμετωπίσει στο μέλλον λόγω αυτή της μοναχικής στάσης ζωής;
Η μοναξιά είναι μια αντίληψη της κοινωνικής απομόνωσης και διαφέρει από το να είσαι μόνος. Οι άνθρωποι μπορούν να έχουν ενεργή κοινωνική ζωή και να αισθάνονται μοναξιά, ή να ζουν μια μοναχική ζωή και να μην βιώνουν μοναξιά, όπως φαίνεται ότι συνέβαινε στη περίπτωση του κινηματογραφικού Ντε Νίρο.
Σύμφωνα με κάποιους ειδικούς, η μοναξιά είναι το κοινωνικό ισοδύναμο του σωματικού πόνου, της πείνας και της δίψας, μια δυσάρεστη συναισθηματική αντίδραση που εξελίχθηκε για να παρακινήσει τους ανθρώπους να αναζητήσουν κοινωνικές συνδέσεις. Σχεδόν το 1/4 των ανθρώπων που συμμετείχαν σε έρευνα σε 142 χώρες το 2022 απάντησε ότι ένιωθε «πολύ» ή «αρκετά» μόνο.
Νέα έρευνα όμως που αναδεικνύει η Washington Post, χρησιμοποιώντας διαχρονικά δεδομένα από περισσότερα από 608.561 άτομα σε 21 ομάδες πληθυσμού σε ΗΠΑ, Ην. Βασίλειο, Κίνα, Αυστραλία και άλλες χώρες, διαπίστωσε ότι η μοναξιά αυξάνει τον κίνδυνο για άνοια, λόγω οποιασδήποτε αιτίας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Αλτσχάιμερ.
«Μπορεί να μην έχουμε ακόμη μια θεραπεία για τη νόσο του Αλτσχάιμερ και άλλους τύπους άνοιας, αλλά έχουμε μια θεραπεία για τη μοναξιά»
Τα αποτελέσματα τη μελέτης, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Mental Health τον Οκτώβριο, αποκαλύπτουν ότι η μοναξιά σχετίζεται με γνωστική εξασθένηση, ένα πρώιμο στάδιο γνωστικής έκπτωσης -μείωση στις διαδικασίες της σκέψης, όπως η μνήμη- που μπορεί να προηγείται της εμφάνισης της άνοιας.
«Η μοναξιά σχετίζεται με τη γνωστική λειτουργία γενικά, σε όλο το φάσμα της άνοιας», δήλωσε η συγγραφέας της μελέτης Μαρτίνα Λουτσέτι, επίκουρη καθηγήτρια επιστημών συμπεριφοράς και κοινωνικής ιατρικής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Φλόριντα. «Γνωρίζουμε ότι η άνοια είναι ένα σύνδρομο που ξεκινά δεκαετίες πριν από τη διάγνωση και η μοναξιά συνδέεται με πολλαπλά γνωστικά αποτελέσματα εκτός από το τελικό σημείο της άνοιας».
«Μπορεί να μην έχουμε ακόμη μια θεραπεία για τη νόσο του Αλτσχάιμερ και άλλους τύπους άνοιας, αλλά έχουμε μια θεραπεία για τη μοναξιά», δήλωσε ο Τζόελ Σαλίνας, επίκουρος καθηγητής νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Πρόκειται να βοηθήσουμε να υποστηρίξουμε τους ανθρώπους -να ρωτάμε αν χρειάζονται κάτι, να είμαστε διαθέσιμοι να ακούσουμε- και αυτό είναι κάτι που έχουμε όλοι την εξουσία να κάνουμε».
«Ένα από τα λάθη που κάνουν οι άνθρωποι σχετικά με τη μοναξιά είναι ότι συχνά θεωρείται μια παροδική κατάσταση. Κάποιος πεθαίνει ή σε αφήνει και γίνεσαι μόνος», είπε ο Robert Wilson, καθηγητής νευρολογικών επιστημών στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου RUSH. «Αυτό σίγουρα συμβαίνει, αλλά η μοναξιά είναι κυρίως μια χρόνια πάθηση. Οι περισσότεροι μοναχικοί άνθρωποι δεν άρχισαν να είναι μόνοι σε μεγάλη ηλικία».
Στρατηγικές για τη μείωση της μοναξιάς
Σύμφωνα με τους ειδικούς χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να διερευνηθεί η ακριβής σχέση μεταξύ μοναξιάς και άνοιας, αλλά αν η εντύπωση κοινωνικής απομόνωσης συμβάλλει κατά κάποιο τρόπο στη γνωστική παρακμή, τα καλά νέα, σύμφωνα με τη Washington Post είναι ότι έχει αποδειχθεί ότι αρκετοί τύποι παρεμβάσεων μειώνουν τη μοναξιά. Οι προσεγγίσεις για τη μείωση της μοναξιάς πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στο άτομο, αλλά ορισμένες γενικές προτάσεις από τον Salinas περιλαμβάνουν:
Διατήρησε αυτό που έχεις. Πριν προσπαθήσετε να κάνετε νέους φίλους, ο Σαλίνας συνιστά να καλλιεργήσετε τις κοινωνικές συνδέσεις που έχετε ήδη, όπως να επικοινωνήσετε με την οικογένεια ή τους φίλους με τους οποίους μπορεί να έχετε χάσει την επαφή. Η δημιουργία νέων συνδέσεων απαιτεί περισσότερη προσπάθεια από την αναζωπύρωση των παλιών.
Βρείτε ομοϊδεάτες. Αναζητήστε ευκαιρίες όπου μπορείτε να αλληλεπιδράσετε με άλλους μέσω ενός κοινού ενδιαφέροντος, όπως μια λέσχη βιβλίου, αθλητικό πρωτάθλημα ή τάξη. Η τακτική συνάντηση με τους ίδιους ανθρώπους μέσω μιας προγραμματισμένης δραστηριότητας αυξάνει τις πιθανότητες να δημιουργηθεί μια διαρκής σύνδεση.
Διατηρήστε καλή υγιεινή σύνδεσης. Να είστε προνοητικοί όσον αφορά την προσέγγιση των άλλων, αντί να περιμένετε από τους άλλους να επικοινωνήσουν μαζί σας. Διατηρήστε τακτικά κοινωνικές σχέσεις με τους ανθρώπους στη ζωή σας ρωτώντας για τη ζωή τους και να τους ακούτε.
Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Μερικές φορές, η μοναξιά σχετίζεται περισσότερο με ψυχολογικούς παράγοντες, όπως το πώς ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που βοηθά τους ανθρώπους να τροποποιήσουν αρνητικές σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές.
Πάντως ο κινηματογραφικός Ρόμπερτ Ντενίρο, στην ταινία «Heat», δύσκολα θα πάθαινε άνοια: διάβαζε τα αναγνώσματα που τον ενδιέφεραν, γνώρισε σύντροφο ήταν δραστήριος… αλλά επέλεξε επικίνδυνο επαγγέλμα και το πλήρωσε, χάνοντας τα πάντα και τη ζωή του.
Καθημερινά μικρά tips για να αντιμετωπίσεις τη μοναξιά
Μέσα στις γρήγορες ταχύτητες της σημερινής ζωής, μια μετακόμιση, μια αλλαγή στη δουλειά ή στην προσωπική ζωή μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω. Τότε είναι πιθανό η μοναξιά να κάνει την εμφάνισή της. Για να την ξεπεράσουμε όμως, αρκεί μερικές φορές να κοιτάξουμε γύρω μας και να δούμε ότι υπάρχει μια ισχυρή κοινότητα, η οποία μπορεί να μας υποστηρίξει, προσφέροντας το έδαφος για να δομήσουμε σχέσεις και να γεμίσουμε χαρά.
Το να μειώσουμε το αίσθημα της μοναξιάς είναι σημαντικό, καθώς η απομόνωση συνδέεται με επιπτώσεις για την υγεία, όπως προβλήματα ύπνου, φλεγμονές, κατάθλιψη, άγχος και μικρότερη διάρκεια ζωής. Ξεκινήστε από το να αναγνωρίσετε ποιο από τα δύο είδη μοναξιάς σας ταλαιπωρεί.
Υπάρχει η συναισθηματική απομόνωση, η οποία και συνεπάγεται τη βαθιά συναισθηματική σύνδεση και η κοινωνική απομόνωση, η οποία και χαρακτηρίζεται από την έλλειψη κοινωνικών δικτύων και καθημερινών αλληλεπιδράσεων. Είναι σημαντικό και οι δύο ανάγκες να καλύπτονται, τόσο η συναισθηματική σύνδεση όσο και η καθημερινή αλληλεπίδραση. Η εξερεύνηση των δυνατοτήτων της κοινότητάς σας είναι μια καλή αρχή.
Επενδύστε στην κοινότητα
Μην παραμελείτε την κοινωνική αλληλεπίδραση. Επιδιώξτε να γνωρίσετε τους γείτονές σας, τους ανθρώπους που απολαμβάνουν καθημερινά τον καφέ τους στο καφενείο της γειτονιάς, που βγάζουν βόλτα τον σκύλο τους στο πάρκο. Μιλήστε και αλληλεπιδράστε καθημερινά με διαφορετικούς ανθρώπους. Αυτό θα σας βοηθήσει να βγείτε από τον μικρόκοσμό σας και να νιώσετε πληρότητα από το μοίρασμα έστω και μιας καλημέρας.
Κάντε εθελοντισμό
Δώστε για να πάρετε πίσω καλή ενέργεια και χαρά. Ο εθελοντισμός αποτελεί μια πολύ καλή διέξοδο. Το να βοηθάτε άλλους ανθρώπους ή ακόμα και τη γη που μας ανατροφοδοτεί, διατηρώντας τη καθαρή, θα δώσει νόημα στη ζωή σας. Επιπλέον, μέσα από τον εθελοντισμό μπορείτε να γνωρίσετε και νέους ανθρώπους με τα ίδια ενδιαφέροντα.
Μοναξιά VS αυτοφροντίδας
Μέσα στην κούραση της καθημερινότητας, και ειδικά αν σας έχει πάρει από κάτω και νιώθετε μοναξιά, μπορεί να καταφεύγετε σε εύκολες λύσεις που δεν προάγουν την ουσιαστική σύνδεση. Τα social media είναι πάντα η εύκολη λύση, αντί να μιλήσετε με έναν φίλο στο τηλέφωνο ή να τον συναντήσετε. Αυτή η συνήθεια, όμως, θα συνεχίσει να σας αφήνει ένα αίσθημα κενού και να σας βυθίζει στην απομόνωση.
Σε αυτές τις στιγμές, να θυμάστε ότι πρέπει να φροντίζετε τον εαυτό σας, από εκεί ξεκινούν όλα. Μια βόλτα στη φύση, ένα χόμπι, η άσκηση θα σας ανανεώσουν και θα ξεμπλοκάρουν το μυαλό, τη διάθεση και το σώμα σας. Η αερόβια άσκηση, για παράδειγμα, ή και ενασχόληση με την τέχνη συμβάλλουν στη διαχείριση του στρες και τη μείωση του άγχους.
Η μοναξιά μπορεί να έρχεται και να φεύγει. Αν δείτε ότι ξεφεύγει από τον έλεγχό σας και σας κατακλύζει, με αποτέλεσμα να μην είστε, πια, λειτουργικοί… ίσως χρειάζεται να συμβουλευτείτε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας για να βγείτε από τον δύσκολο φαύλο κύκλο.
